tgoop.com/houshyarshayan/291
Last Update:
✅️ جنگ تحمیلی یا جنگ خودخواسته؟
✍️ شایان هوشیار
➖️ ۳۱ شهریور ۱۴۰۳
🔸️امروز چهل‌وچهارمین سالگرد جنگ ویران‌گر ایران و عراق بود. گذر از ۳۱ شهریور ۱۳۵۹، امروز وارد چهل‌وپنجمین سال خود می‌شود. جنگی که هنوز نیز آثار روانی، عاطفی و روحی آن بر اذهان و حافظۀ جمعی ایرانیان و آثار و تبعات آن بر جنبه‌های گوناگون زیست جمعی‌مان به رأی‌العین و ملموس‌ترین شکل ممکن قابل مشاهده است.
🔹️مسئلۀ جنگ با عراق و چگونگی پرداخت به آن، یکی از بنیادی‌ترین، کلیدی‌ترین و مهم‌ترین بسترهای ایدئولوژیک نظام است. از ادبیات مورد استفاده پیرامون آن گرفته تا چیستی گفتمان لازم برای توصیف آن، تعابیر و تفاسیر در مورد آن و بالأخره شکل روایت رخ‌دادهای آن، از صدر تا ذیل ایدئولوژیک و در بسیاری از موارد برخلاف واقعیت‌های تاریخی است. اولین مسئله، شکل تعبیر پیرامون نام جنگ است. گفتمان نظام از جنگ ۸ ساله با عراق تحت عناوینی مثل «دفاع مقدس» و «جنگ تحمیلی» یاد می‌کند. درحالی‌که بسیاری از واقعیت‌های تاریخی نمی‌تواند با اسامی‌ای که نظام برای جنگ قائل است، سازگاری و هم‌خوانی چندانی داشته باشد. مسئلۀ مهم‌تر بعدی، تحمیلی بودن جنگ به ایران است. به این‌معنا که نظام و کارشناسان حکومتی معتقدند جنگ از سوی صدام حسین شروع و به ایران تحمیل شد، بنابراین ایرانیان قهرمان، سلشحور، جان‌برکف و فداکار نیز چاره‌ای جز دفاع از خود نداشتتد تا جلوی زورگویی‌ها و تجاوزات صدام را بگیرند. درست است. صدام بود که حمله را بر علیه ایران شروع کرد. اما علت و زمینه‌های حملۀ صدام به ایران چه بود؟ آیا صدام در خلأ آن تصمیم را گرفت و برای تفریح، خوش‌گذرانی یا انجام شوخی به ایران حمله کرد؟ در حقیقت، نظام چندان علاقه‌ای به این بخش از موضوع ندارد که صدام «چرا» نهایتاً به ایران حمله کرد؟
🔸️بعد از انقلاب، موضع رسمی ایران مشخصاً نسبت به عراق، بسیار خصمانه بود. یکی از محوریت سخنان آیت‌الله خمینی در این‌باره آن بود که چرا ارتش و مردم عراق علیه جرثومۀ فسادی به‌نام صدام حسین قیام نمی‌کنند تا آن را براندازند و همچون مردم ایران، یک انقلاب اسلامی دیگری رقم بزنند؟ این تحریک و ترغیب‌ها بر علیه صدام، وی را بسیار عصبانی می‌سازد و او چندین‌بار از طرق مختلف، من‌جمله از طریق مرحوم دعایی، که اولین سفیر ایران بعد از انقلاب در عراق بود، به مقامات ایران پیام می‌دهد که از تحریک مردم عراق بر علیه وی دست بردارند. در غیر این‌صورت، تهاجم نظامی به ایران در دستور کار خواهد بود. علاوه بر این، یادآور می‌شود که یکی از اولین کشورهایی که انقلاب ۱۳۵۷ را به‌رسمیت شناخت و حتی مدتی نیز میزبان آیت‌الله خمینی بود، عراق بود. با این حال، چرا آیت‌الله خمینی منظماً مردم عراق را بر علیه وی می‌شوراند؟
🔹️رهبران انقلاب و مشخصاً خود مرحوم آیت‌الله خمینی به پیام‌های صدام وقعی نمی‌نهند و حتی همانند موردی که برای مرحوم مهندس بازرگان نیز پیش آمده بود، توجهی به درخواست مرحوم آیت‌الله منتظری هم نمی‌کنند مبنی بر این‌که هیئت‌هایی از ایران به کشورهای منطقه فرستاده شود، تا آن‌ها مراتب مواضع دوستی ایران را ابلاغ نمایند و تأکید کنند که حاضرند با تمام کشورهای منطقه، روابط حسنه‌ای داشته باشند. اصطلاحاً «تحبیب قلوب» نموده و به زبان بی‌زبانی به آنان بگویند که با هیچ کشوری قصد تخاصم ندارند. اما گفته می‌شود آیت‌الله خمینی به آقای منتظری پاسخ می‌دهند: «نه‌خیر، ما می‌خواهیم دور کشور دیوار بکشیم». تداوم این رویکرد نهایتاً به نقطه‌ای منتهی می‌شود که صدام چارۀ کار را صرفاً در یک چیز می‌بیند. همان که قبلاً هم هشدارش را داده بود: حملۀ نظامی. اینجا نقطۀ شروع جنگ ۸ سالۀ ویران‌گری است که آثار بی‌شمار آن بعد از ۴۵ سال، هنوز هم از بین نرفته است. بماند مسائل مهم مغفول‌ماندۀ قبل و بعد از شروع جنگ، از جمله چرایی تداوم جنگ پس از فتح خرمشهر، چرایی عدم قبول آتش‌بس و تخطی از قطع‌نامه‌های شورای امنیت در اوایل جنگ از سوی ایران و چرایی و چیستی ضرورت اتخاذ سیاست صدور انقلاب و قرار دادن کشور در موضع یک جنگ‌طلب صلح‌ناپذیر، چرایی رد سفیر حسن نیت از سوی آیت‌الله خمینی و وعدۀ سقوط عنقریب صدام، ایضاً چرایی و چگونگی پذیرش قطع‌نامۀ ۵۹۸ و این پرسش که اگر قرار بر آتش‌بس بود و اساساً امکان آن وجود داشت، چرا جنگ ۸ سال ادامه پیدا کرد؟ چه اصراری بر ورود به خاک عراق، براندازی صدام و برقراری یک حکومت اسلامی در آنجا بود که شرط اصلی قبول آتش‌بس هم همین مورد باشد؟ آیا این اساساً شدنی و متکی به رویکرد و منطق راهبردی بود؟ آیا نمی‌شد از جنگ اجتناب کرد؟ نقش ایران در شروع جنگ چه بود؟
🔸️پرسش‌های بی‌شماری وجود دارد، که بالأخره باید بدان پرداخت و تاریخ را بر اساس واقعیت‌ها نگاشت، نه در برج عاج ناکجاآبادی به اسم ایدئولوژی، که صفر تا صد منطق حکمرانی‌مان را شکل می‌دهد و همواره تیشه به ریشۀ منافع ملی‌مان زده است.
@houshyarshayan
BY یادداشت‌ها | شایان هوشیار
Share with your friend now:
tgoop.com/houshyarshayan/291