در یک فرصت باریک

پرتو تندر-کیا

شمس‌الدین کیا که آثارش را با نام مستعار «تندر-کیا» منتشر می‌کرد، یکی از چهره‌هایی حاشیه‌ای ولی پرسروصدای تاریخ شعر نو در ایران بود. او تقریباً همزمان با نخستین اشعار آزاد نیما، شروع به انتشار آثاری کرد که آن‌ها را شاهین می‌نامید. تندر-کیا مدعی بود که شاهین انقلابی در شعر فارسی به پا کرده است؛ ادعایی که کمتر کسی آن را جدی گرفت. هدف این یادداشت کوتاه داوری درباره‌ی شاهین‌های تندر-کیا نیست، بلکه اشاره به سوءتفاهم رایجی است که در بسیاری از آثار تحقیقی مربوط به تاریخ شعر نو تکرار می‌شود. این سوءتفاهم چسباندن پرتو به اسم تندر-کیاست.

تندر-کیا اگرچه زبانی کاملاً سره به کار نمی‌برد، اما علاقه داشت که برای بعضی اصطلاحات معادل‌های فارسی به کار ببرد. مثلاً به جای «نظریه» و «عمل» (یا تئوری و پراتیک)، «نگار» و «کردار» را به کار می‌برد. روی جلد اولین شاهین چیزی آمده که قاعدتاً باید آن را اینگونه خواند: «شاهین: پرتوِ دکتر تندر-کیا». تا آنجا که من می‌فهمم، تندر-کیا «پرتو» را به جای «اثر» به کار برده است. نحوه‌ی سطربندی و تفاوت فونت پرتو و دکتر تندر-کیا قرینه‌هایی هستند برای اینکه پرتو جزو اسم صاحب اثر نیست. وانگهی، اگر پرتو جزوی از اسم مستعار است، چرا پیش از دکتر آمده است؟ اینجا قصد طولانی کردن یادداشت را ندارم، اما تندر-کیا در مجلدات بعدی شاهین هم چندین بار اصطلاح «پرتو» را به کار برده است. گرچه نثر نارسا و مبهم او مانع می‌شود که منظور دقیق او – اگر منظور دقیقی در کار بوده باشد – معلوم شود، اما اینقدر می‌توان گفت که پرتو جزئی از نام مستعار او نبوده است.

اما سوءتفاهم از کجا شروع شد؟ از آنجا که صاحب یکی از مهم‌ترین کتاب‌های تاریخ شعر نو پرتو را به‌اشتباه جزئی از اسم مستعار تندر-کیا تصور کرد. طی سالیان بعد دیگرانی هم این اشتباه را تکرار کرده‌اند. امروز موقع خواندن یک مقاله‌ی نسبتاً جدید این اشتباه تکراری را دیدم و فکر کردم شاید یادآوری‌اش برای بعضی از اهل تحقیق خالی از فایده نباشد.

https://www.tgoop.com/in_a_short_moment

Telegram

در یک فرصت باریک

نوشته‌های سامان جواهریان

[email protected]

www.tgoop.com/in_a_short_moment/75

1.1K viewsNov 26 at 04:19

پرتو تندر-کیا

شمس‌الدین کیا که آثارش را با نام مستعار «تندر-کیا» منتشر می‌کرد، یکی از چهره‌هایی حاشیه‌ای ولی پرسروصدای تاریخ شعر نو در ایران بود. او تقریباً همزمان با نخستین اشعار آزاد نیما، شروع به انتشار آثاری کرد که آن‌ها را شاهین می‌نامید. تندر-کیا مدعی بود که شاهین انقلابی در شعر فارسی به پا کرده است؛ ادعایی که کمتر کسی آن را جدی گرفت. هدف این یادداشت کوتاه داوری درباره‌ی شاهین‌های تندر-کیا نیست، بلکه اشاره به سوءتفاهم رایجی است که در بسیاری از آثار تحقیقی مربوط به تاریخ شعر نو تکرار می‌شود. این سوءتفاهم چسباندن پرتو به اسم تندر-کیاست.

تندر-کیا اگرچه زبانی کاملاً سره به کار نمی‌برد، اما علاقه داشت که برای بعضی اصطلاحات معادل‌های فارسی به کار ببرد. مثلاً به جای «نظریه» و «عمل» (یا تئوری و پراتیک)، «نگار» و «کردار» را به کار می‌برد. روی جلد اولین شاهین چیزی آمده که قاعدتاً باید آن را اینگونه خواند: «شاهین: پرتوِ دکتر تندر-کیا». تا آنجا که من می‌فهمم، تندر-کیا «پرتو» را به جای «اثر» به کار برده است. نحوه‌ی سطربندی و تفاوت فونت پرتو و دکتر تندر-کیا قرینه‌هایی هستند برای اینکه پرتو جزو اسم صاحب اثر نیست. وانگهی، اگر پرتو جزوی از اسم مستعار است، چرا پیش از دکتر آمده است؟ اینجا قصد طولانی کردن یادداشت را ندارم، اما تندر-کیا در مجلدات بعدی شاهین هم چندین بار اصطلاح «پرتو» را به کار برده است. گرچه نثر نارسا و مبهم او مانع می‌شود که منظور دقیق او – اگر منظور دقیقی در کار بوده باشد – معلوم شود، اما اینقدر می‌توان گفت که پرتو جزئی از نام مستعار او نبوده است.

اما سوءتفاهم از کجا شروع شد؟ از آنجا که صاحب یکی از مهم‌ترین کتاب‌های تاریخ شعر نو پرتو را به‌اشتباه جزئی از اسم مستعار تندر-کیا تصور کرد. طی سالیان بعد دیگرانی هم این اشتباه را تکرار کرده‌اند. امروز موقع خواندن یک مقاله‌ی نسبتاً جدید این اشتباه تکراری را دیدم و فکر کردم شاید یادآوری‌اش برای بعضی از اهل تحقیق خالی از فایده نباشد.

https://www.tgoop.com/in_a_short_moment

BY در یک فرصت باریک