مێژووی کورد

🔴چەند خاڵێک سەبارەت بە دینی میترا و دینی زەردەشتی
وە ناساندنی چەند سەرچاوەیەک لەم بابەتەوە
ئێستا لە بزاڤی ڕزگاری خوازی کوردستان دا زۆرێک لە لاوەکان بەدوای ناسنامەدا دەگەڕێن و لەم ناوەش دا بۆیان گرنگە کە بزانن کورد لە کۆن دا زەردەشتی بووە یان میترایی. وە لەبەر ئەوە کە لەم بوارەدا سەرچاوەیەکی دروست و زانستی دەست ناکەوێ، بە زۆری دەکەونە ناو هەڵدێری پڕ غەڵەتی کتاوەکەی زەکریا قادری، یان مارتین ڤێرمازنی بێلژیکی.
کتێبی زەکەریا کە تێکڕای سەرچاوەکانی فارسیە و جۆرێک دژکردەوەیە لەئاست شیۆنیسمی ئێرانی، بۆ خۆی تووشی دیدگایەکی شیۆنیستی هاتووە و هەموو هەوڵی ئەوەیە کە دینی زەردەشتی پێشکەش بە فارسەکان بکا و دینی میترا بستێنێتەوە بۆ کوردەکان. بێ خەبەر لەوە کە هەر دوو دین پێوەندی قووڵی فەرهەنگی زمانیان لەگەل نەتەوەی کورد هەیە و فڕیان بەسەر فارسەوە نییە. خوێنەری وشیار ئەو ڕاستییە دەزانێ کە مەفهوومێک بە ناوی فارس و زمانی فارسی زۆر کەم تەمەنە و لە سەردەمی ئیسلامی دا بەدیهاتووە.
جا خاڵی جێگەی داخ ئەوەیە کە فڵان هونەرمەندی هەرە بەرزی کورد وەک تووتی بەشێک لە قسەکانی زەکریا دووپات دەکاتەوە، یان فڵان دۆکتۆری شانۆکار بە هەمان شێوە. یان فڵان ئەکتیڤیستی سیاسی بە پشتبەستن بە کتێبەکەی ڤێرمازنی بێلژیکی خێرا میترا بە پیاو دەزانێ و حوکمی کۆتایی دەردەکا.
لێرەدا پێویستە ئاماژەیەکی کورت بە چەند خاڵێک بکەم و چەند سەرچاوەش بناسێنم:
یەکەم، ڕەنگە دینی میترا کۆنترین دینی جیهانە و لە کۆنتێکستی فەرهەنگ و جڤاتی هوری دا بەدیهاتووە. کە وتمان هوری، یانی بنەما و بناغە، یانی دایک، هەم دایکی بیۆلۆژیک، هەم دایکی جڤات و فەرهەنگ و زمان. دینی هوری یان میترا دینێکی سروشتی فرەخودایی یە و بەدوورە لە ژەهر و ترس و وەهمی متافیزیک. لەم دینەدا زۆربەی خودایان ژنن و جڤات بەپێی مۆدیریەتی ژنانە بەڕێوەدەچێ. بە دوور لە هیرارشی دەوڵەت و پێوەندی چینایەتی. چەندین هۆزی مەزنی پرۆتۆ کوردی وەکوو هوری، هیتی، میتان، ئوراتوو، گوتی، کاسی، لوولوو، کەیمەری، سەرمەتی و سەکایی هەر هەموویان هوری یان میتراپەرست بووگن. ساڵی ٦١٥ی بەر لە زاین بە ڕوخانی دەوڵەتی ئوراتوو بە دەستی مادەکان دواین مۆدیریەتی ژنسالاری میترائیست کۆتایی دێت. ئەڵبەت لەپاش هاتنی ئەسکەندەر، بۆ جارێکی تر دینی میترا دەژێتەوە و دەسەڵاتی ئەشکانی زیاتر میترا پەرستن تا زەردەشتی.
بەڵام دینی زەردەشت لە کۆنتێکستی کۆمەڵگەی ماد دا بەدیهاتووە. ماڵباتی سپیتماد کە خانەوادەی زەردەشت پێکدێنن یەکێ لە مەزنترین هۆزەکانی ماد بوون کە لە سەرەوەی موکریان تا خوارەوەی دەریای وان نیشتەجێ بوون. دینی زەردەشت بەپێچەوانەی دینی میترا دینێکی متافیزیکی یە. ئەوە یەکەم جارە کە هۆزێکی پرۆتۆ کورد فێر دەبێ کە دینی متافیزیکی پێکبێنێ. یانی مادەکان بەخاتر ئەوە کە چەند سەد ساڵ دەسەڵاتداری بابل بوون لەوێ لە گەڵ مەفهوومی دینی متافیزیکی، یانی خودایەکی ئاسمانی تاقانەی تۆتالیتر ئاشنا بوون و، کە هاتنەوە بەم دیوا "ئەهورا مەزدا"یان خولقاند و لە دژی خودایانی میترایی وەستان. ئەم کارە هەم سوودی هەبوو، هەم زیان. سوودی ئەوە بوو کە توانیان دە هۆزی پرۆتۆ کورد رێک بخەن و فیدراسیۆنی ماد پێکبێنن، وە سەرەتا وەڵاتی خۆیان لە چنگی دەوڵەتی ئاشور ڕزگار بکەن و پاشان بەسەر ئاشور دا سەرکەون و ئەمپراتۆری ماد دامەزرێنن. بەڵام زیانی ئەوە بوو کە لەوە بەدوا ژنان پەراوێز خران و هەموو خودایانی ژن دێوێندران. وە بەمجۆرە بواری ئازادی و فرەچەشنی ئاستەنگ کرا و دەوڵەت شێوازێکی چینایەتی و ستەمکاری بەخۆوە گرت. مادەکان، پارسەکان و ساسانیان زەردەشتی بوون.
کەوابوو هەر دوو دین هیچ پێوەندییەکیان بە فارسەکانەوە نییە. چون ئەودەم هیچ فارسێک لەئارادا نییە. زمانی فارسی تەنیا هەزار ساڵ تەمەنی هەیە و لە سەردەمی ئیسلامی دا و لە جنووبی تاجیکستان سەری هەڵداوە. لەکاتێکا کە دینی میترا حەوت هەزار ساڵ مێژووی هەیە و لە هوریان/کوردستان دامەزراوە. وە دینی زەردەشت نزیکەی سێ هەزار ساڵ تەمەنی هەیە و لە مادیان پێکهاتووە. دەبێ ئاماژە بەوەش بکەین کە تەنانەت خودی کورش و داریوش ژی هەر دوویان ماد بووگن [بڕوانە بۆ تەورات، کتاو دانیال] بەڵام ئەوە لە سەردەمی ڕەزاخان دایە کە هەم ماڵباتی پارسیان و، هەم کورش و داریوش دزراون و بە فارس قەبڵیندراون. هۆزی پێرسیان مەزنترین هۆزی کوردی دەڤەری شێراز بووگن [بڕوانە بۆ تاریخ مەسعودی].

چەند سەرچاوە:
١ـ دینەکانی ئێرانی کۆن، نیبێرگ، تەرجمە بۆ ئاڵمانی شەیدێر


https://www.tgoop.com/joinchat-AAAAAE8KlBiJ-kuRv4JwZQ

Telegram

مێژووی کورد

ئه‌و که‌سانه‌ی که له ڕابردووی پڕ له شانازی میلله‌ته که‌یان بێ‌خه‌به‌رن
ناتوانن ئاڕمانجی پێشخستن و به‌رز کردنه‌وه‌ی ئاستی میلله‌ته‌که‌یان له
مێشکی خۆدا په‌روه‌رده بکه‌ن.

بۆ پەیوەندی گرتن
https:/www.tgoop.com/mokryan2

www.tgoop.com/mejhuikurd/857

633 viewsMay 11, 2023 at 19:46

🔴چەند خاڵێک سەبارەت بە دینی میترا و دینی زەردەشتی
وە ناساندنی چەند سەرچاوەیەک لەم بابەتەوە
ئێستا لە بزاڤی ڕزگاری خوازی کوردستان دا زۆرێک لە لاوەکان بەدوای ناسنامەدا دەگەڕێن و لەم ناوەش دا بۆیان گرنگە کە بزانن کورد لە کۆن دا زەردەشتی بووە یان میترایی. وە لەبەر ئەوە کە لەم بوارەدا سەرچاوەیەکی دروست و زانستی دەست ناکەوێ، بە زۆری دەکەونە ناو هەڵدێری پڕ غەڵەتی کتاوەکەی زەکریا قادری، یان مارتین ڤێرمازنی بێلژیکی.
کتێبی زەکەریا کە تێکڕای سەرچاوەکانی فارسیە و جۆرێک دژکردەوەیە لەئاست شیۆنیسمی ئێرانی، بۆ خۆی تووشی دیدگایەکی شیۆنیستی هاتووە و هەموو هەوڵی ئەوەیە کە دینی زەردەشتی پێشکەش بە فارسەکان بکا و دینی میترا بستێنێتەوە بۆ کوردەکان. بێ خەبەر لەوە کە هەر دوو دین پێوەندی قووڵی فەرهەنگی زمانیان لەگەل نەتەوەی کورد هەیە و فڕیان بەسەر فارسەوە نییە. خوێنەری وشیار ئەو ڕاستییە دەزانێ کە مەفهوومێک بە ناوی فارس و زمانی فارسی زۆر کەم تەمەنە و لە سەردەمی ئیسلامی دا بەدیهاتووە.
جا خاڵی جێگەی داخ ئەوەیە کە فڵان هونەرمەندی هەرە بەرزی کورد وەک تووتی بەشێک لە قسەکانی زەکریا دووپات دەکاتەوە، یان فڵان دۆکتۆری شانۆکار بە هەمان شێوە. یان فڵان ئەکتیڤیستی سیاسی بە پشتبەستن بە کتێبەکەی ڤێرمازنی بێلژیکی خێرا میترا بە پیاو دەزانێ و حوکمی کۆتایی دەردەکا.
لێرەدا پێویستە ئاماژەیەکی کورت بە چەند خاڵێک بکەم و چەند سەرچاوەش بناسێنم:
یەکەم، ڕەنگە دینی میترا کۆنترین دینی جیهانە و لە کۆنتێکستی فەرهەنگ و جڤاتی هوری دا بەدیهاتووە. کە وتمان هوری، یانی بنەما و بناغە، یانی دایک، هەم دایکی بیۆلۆژیک، هەم دایکی جڤات و فەرهەنگ و زمان. دینی هوری یان میترا دینێکی سروشتی فرەخودایی یە و بەدوورە لە ژەهر و ترس و وەهمی متافیزیک. لەم دینەدا زۆربەی خودایان ژنن و جڤات بەپێی مۆدیریەتی ژنانە بەڕێوەدەچێ. بە دوور لە هیرارشی دەوڵەت و پێوەندی چینایەتی. چەندین هۆزی مەزنی پرۆتۆ کوردی وەکوو هوری، هیتی، میتان، ئوراتوو، گوتی، کاسی، لوولوو، کەیمەری، سەرمەتی و سەکایی هەر هەموویان هوری یان میتراپەرست بووگن. ساڵی ٦١٥ی بەر لە زاین بە ڕوخانی دەوڵەتی ئوراتوو بە دەستی مادەکان دواین مۆدیریەتی ژنسالاری میترائیست کۆتایی دێت. ئەڵبەت لەپاش هاتنی ئەسکەندەر، بۆ جارێکی تر دینی میترا دەژێتەوە و دەسەڵاتی ئەشکانی زیاتر میترا پەرستن تا زەردەشتی.
بەڵام دینی زەردەشت لە کۆنتێکستی کۆمەڵگەی ماد دا بەدیهاتووە. ماڵباتی سپیتماد کە خانەوادەی زەردەشت پێکدێنن یەکێ لە مەزنترین هۆزەکانی ماد بوون کە لە سەرەوەی موکریان تا خوارەوەی دەریای وان نیشتەجێ بوون. دینی زەردەشت بەپێچەوانەی دینی میترا دینێکی متافیزیکی یە. ئەوە یەکەم جارە کە هۆزێکی پرۆتۆ کورد فێر دەبێ کە دینی متافیزیکی پێکبێنێ. یانی مادەکان بەخاتر ئەوە کە چەند سەد ساڵ دەسەڵاتداری بابل بوون لەوێ لە گەڵ مەفهوومی دینی متافیزیکی، یانی خودایەکی ئاسمانی تاقانەی تۆتالیتر ئاشنا بوون و، کە هاتنەوە بەم دیوا "ئەهورا مەزدا"یان خولقاند و لە دژی خودایانی میترایی وەستان. ئەم کارە هەم سوودی هەبوو، هەم زیان. سوودی ئەوە بوو کە توانیان دە هۆزی پرۆتۆ کورد رێک بخەن و فیدراسیۆنی ماد پێکبێنن، وە سەرەتا وەڵاتی خۆیان لە چنگی دەوڵەتی ئاشور ڕزگار بکەن و پاشان بەسەر ئاشور دا سەرکەون و ئەمپراتۆری ماد دامەزرێنن. بەڵام زیانی ئەوە بوو کە لەوە بەدوا ژنان پەراوێز خران و هەموو خودایانی ژن دێوێندران. وە بەمجۆرە بواری ئازادی و فرەچەشنی ئاستەنگ کرا و دەوڵەت شێوازێکی چینایەتی و ستەمکاری بەخۆوە گرت. مادەکان، پارسەکان و ساسانیان زەردەشتی بوون.
کەوابوو هەر دوو دین هیچ پێوەندییەکیان بە فارسەکانەوە نییە. چون ئەودەم هیچ فارسێک لەئارادا نییە. زمانی فارسی تەنیا هەزار ساڵ تەمەنی هەیە و لە سەردەمی ئیسلامی دا و لە جنووبی تاجیکستان سەری هەڵداوە. لەکاتێکا کە دینی میترا حەوت هەزار ساڵ مێژووی هەیە و لە هوریان/کوردستان دامەزراوە. وە دینی زەردەشت نزیکەی سێ هەزار ساڵ تەمەنی هەیە و لە مادیان پێکهاتووە. دەبێ ئاماژە بەوەش بکەین کە تەنانەت خودی کورش و داریوش ژی هەر دوویان ماد بووگن [بڕوانە بۆ تەورات، کتاو دانیال] بەڵام ئەوە لە سەردەمی ڕەزاخان دایە کە هەم ماڵباتی پارسیان و، هەم کورش و داریوش دزراون و بە فارس قەبڵیندراون. هۆزی پێرسیان مەزنترین هۆزی کوردی دەڤەری شێراز بووگن [بڕوانە بۆ تاریخ مەسعودی].

چەند سەرچاوە:
١ـ دینەکانی ئێرانی کۆن، نیبێرگ، تەرجمە بۆ ئاڵمانی شەیدێر


https://www.tgoop.com/joinchat-AAAAAE8KlBiJ-kuRv4JwZQ

BY مێژووی کورد