tgoop.com/nahjalbalaghah_ir/3228
Last Update:
:
✨﷽✨
•┈┈••✾•✨🕊️✨•✾••┈
'عَهدُ الوِلَایِهِ وَ مِن عَهدِِ لَهُ -علیه‌السّلام- "۳۳"
#نامه۵۳
"اِختِیارُ الحَاکِمِ بَینَ النّاس"
"گزینش داور در میان مردم"
"ثُمَّ أَكْثِرْ تَعَاهُدَ قَضَائِهِ وَ اِفْسَحْ لَهُ فِي اَلْبَذْلِ مَا يُزِيلُ عِلَّتَهُ وَ تَقِلُّ مَعَهُ حَاجَتُهُ إِلَى اَلنَّاسِ وَ أَعْطِهِ مِنَ اَلْمَنْزِلَةِ لَدَيْكَ مَا لاَ يَطْمَعُ فِيهِ غَيْرُهُ مِنْ خَاصَّتِكَ لِيَأْمَنَ بِذَلِكَ اِغْتِيَالَ اَلرِّجَالِ لَهُ عِنْدَكَ"
آن گاه با جديت هر چه بيشتر قضاوتهاى قاضى خويش را بررسى كن و در بذل و بخشش به او سفره سخاوتت را بگستر، آن چنانكه نيازمنديش از بين برود و حاجت و نيازى بمردم پيدا نكند، و از نظر منزلت و مقام آن قدر مقامش را نزد خودت بالا ببر كه هيچكدام از ياران نزديكت، به نفوذ در او طمع نكند. و از توطئه اين گونه افراد در نزد تو در امان باشد. (و بداند كه موقعيتش از او بالاتر نيست كه بخواهد از او شكايتى بكند.
"فَانْظُرْ فِي ذَلِكَ نَظَراً بَلِيغاً فَإِنَّ هَذَا اَلدِّينَ قَدْ كَانَ أَسِيراً فِي أَيْدِي اَلْأَشْرَارِ يُعْمَلُ فِيهِ بِالْهَوَى وَ تُطْلَبُ بِهِ اَلدُّنْيَا"
در آنچه گفتم با دقت بنگر! چرا كه اين دين اسير دست اشرار، و وسيله هوسرانى و دنيا طلبى گروهى بوده است.
💠 شرح نامه
📍سپس امام عليه السلام به دنبال بيان اوصاف به ذكر وظايف زمامدار در برابر چنين قضاتى مى‌پردازد و سه دستور بسيار مهم دربارۀ آنها صادر مى‌كند. نخست مى‌فرمايد: «سپس با جديت هرچه بيشتر داورى‌هاى او را بررسى كن»؛ (ثُمَّ أَكْثِرْ تَعَاهُدَ قَضَائِهِ). اشاره به اينكه، هرچند واجدان اين صفات مورد اعتمادند با اين حال چون مسألۀ قضاوت بسيار مهم است و ممكن است گاه گرفتار اشتباه و خطا يا انحراف شوند، بازرس‌هايى بفرست تا احكام قضايى آنها را بررسى كنند و يا خودت از نزديك پاره‌اى از قضاوتهاى آنها را بررسى كن كه اين كار قاضى را در طرفدارى از عدالت تقويت مى‌كند. البته اين سخن بدان معنا نيست كه در نظام قضايى اسلام مسألۀ تجديد نظر وجود دارد، بلكه به اين معناست كه اگر خطاى مسلمى ديده شد حكم، ابطال گردد و دادرسى از سر گرفته شود. در دستور دوم مى‌فرمايد: «در بذل حقوق به او سفرۀ سخاوتت را بگستران آنچنان كه نيازش را از ميان ببرد و حاجتى به مردم پيدا نكند (مبادا خداى نكرده آلوده به رشوه‌خوارى گردد)»؛ (وَ افْسَحْ لَهُ فِي الْبَذْلِ مَا يُزِيلُ عِلَّتَهُ، وَ تَقِلُّ مَعَهُ حَاجَتُهُ إِلَى النَّاسِ). اشاره به اينكه يكى از عوامل فساد دستگاه قضايى كم بودن حقوق قضات و كارمندان دستگاه قضاوت است. بايد براى آنها حقوق بالايى در نظر گرفت تا از زندگى آبرومند معقولى بهره‌مند باشند و كمتر فكر قبول رشوه را در سر بپرورانند. مى‌گويند: امروز در بعضى از كشورها براى حقوق، چك سفيد به دست قضات مى‌دهند تا هرچه نياز دارند در آن بنويسند. اين سخن خواه راست باشد يا مبالغه و دروغ از اين حقيقت خبر مى‌دهد كه قاضى بايد به اندازۀ كافى براى يك زندگى مناسب از بيت‌المال بهره‌مند گردد. شايان توجّه اينكه امام عليه السلام در مورد مسألۀ تأمين زندگى هم دربارۀ قضات حساسيت نشان داده و هم دربارۀ فرماندهان لشكر كه در بخش پيشين گذشت
📍به دنبال اين دستورات سه‌گانه، امام عليه السلام به عنوان تأكيد مى‌فرمايد: «سپس در آنچه گفتم با دقت بنگر (و همۀ اين دستورات را به طور دقيق اجرا كن)»؛ (فَانْظُرْ فِي ذَلِكَ نَظَراً بَلِيغاً). تعبير به «ذٰلِكَ» ممكن است اشاره به دستور اخير باشد يا هر سه دستور و يا حتى صفات دوازده‌گانۀ قاضى را نيز فرا بگيرد، به اين معنا كه هم در گزينش قضات دقت كافى به خرج دهد و هم در بازرسى از كار قضات و رفع نيازها و تأمين آزادى قضايى. امام عليه السلام در پايان اين بخش به سراغ ذكر دليلى بر تأكيداتى كه قبلاً فرموده مى‌رود و مى‌فرمايد: «زيرا اين دين اسير دست اشرار بود، با هوا و هوس دربارۀ آن عمل مى‌شد و به‌وسيلۀ آن دنيا را طلب مى‌كردند (از يك سو هواپرستى و از سوى ديگر دنياپرستى همۀ اركان دين را متزلزل ساخته بود)»؛ (فَإِنَّ هَذَا الدِّينَ قَدْ كَانَ أَسِيراً فِي أَيْدِي الْأَشْرَارِ، يُعْمَلُ فِيهِ بِالْهَوَى، وَ تُطْلَبُ بِهِ الدُّنْيَا). روشن است كه اين سخن به زمان عثمان اشاره مى‌كند كه گروهى از افراد فاسد و مفسد از بنى‌اميّه و بنى‌مروان قدرت را به‌دست گرفتند، اموال بيت‌المال را به غارت مى‌بردند و آنچه براى آنها مهم نبود حفظ اسلام و نگهدارى از اين آيين نوپا بود.
در اينكه در عصر عثمان فساد گسترده‌اى بر جامعۀ اسلامى حاكم بود هيچ تاريخ‌نويسى ترديد ندارد منتها بعضى از علماى اهل سنّت براى اينكه موقعيت عثمان را حفظ كنند مى‌گويند: او مرد ضعيفى بود كه نتوانست بر اين گروه اشرار چيره شود به گونه‌اى كه زمام اختيار را از دست او ربودند، بنابراين او معذور بود.
BY انجمن مطالعات نهج البلاغه ایران
Share with your friend now:
tgoop.com/nahjalbalaghah_ir/3228