tgoop.com/nahjalbalaghah_ir/3263
Last Update:
✨﷽✨
•┈┈••✾•✨🕊️✨•✾••┈
'عَهدُ الوِلَایِهِ وَ مِن عَهدِِ لَهُ -علیه‌السّلام- "۳۶"
#نامه۵۳
"اَمرُ الخَرَاجِ وَ عِمَارَهُ الاَرضِ"
کار خراج و آبادانی زمین
"وَ تَفَقَّدْ أَمْرَ اَلْخَرَاجِ بِمَا يُصْلِحُ أَهْلَهُ فَإِنَّ فِي صَلاَحِهِ وَ صَلاَحِهِمْ صَلاَحاً لِمَنْ سِوَاهُمْ وَ لاَ صَلاَحَ لِمَنْ سِوَاهُمْ إِلاَّ بِهِمْ لِأَنَّ اَلنَّاسَ كُلَّهُمْ عِيَالٌ عَلَى اَلْخَرَاجِ وَ أَهْلِهِ"
خراج» و «ماليات» را دقيقا زير نظر بگير! بگونه‌اى كه صلاح ماليات دهندگان باشد. زيرا در بهبودى وضع ماليات و بهبودى حال ماليات دهندگان، بهبودى حال ديگران نيز نهفته است. و هرگز ديگران به صلاح و آسايش نمى‌رسند، جز اين كه خراج دهندگان در صلاح و بهبودى بسر برند، چرا كه مردم همه عيال و نان‌خور خراج و خراج گذاران هستند.
"وَ لْيَكُنْ نَظَرُكَ فِي عِمَارَةِ اَلْأَرْضِ أَبْلَغَ مِنْ نَظَرِكَ فِي اِسْتِجْلاَبِ اَلْخَرَاجِ لِأَنَّ ذَلِكَ لاَ يُدْرَكُ إِلاَّ بِالْعِمَارَةِ وَ مَنْ طَلَبَ اَلْخَرَاجَ بِغَيْرِ عِمَارَةٍ أَخْرَبَ اَلْبِلاَدَ وَ أَهْلَكَ اَلْعِبَادَ وَ لَمْ يَسْتَقِمْ أَمْرُهُ إِلاَّ قَلِيلاً"
بايد كوشش تو در آبادى زمين بيش از كوشش در جمع‌آورى خراج باشد زيرا كه خراج جز با آبادانى بدست نمى‌آيد. و آن كس كه بخواهد ماليات را بدون عمران و آبادانى مطالبه كند شهرها را خراب و بندگان خدا را نابود مى‌سازد. و حكومتش بيش از مدت كمى دوام نخواهد داشت.
💠 شرح نامه
📍امام -عليه‌السلام- بعد از بيان شرايط و وظايف فرماندهان لشكر و قضات و كارگزاران حكومت اسلامى از مسألۀ خراج و ماليات سخن مى‌راند و دستورات مهمى به مالك اشتر در اين باره مى‌دهد.
«خراج مطابق آنچه در بسيارى از روايات مربوط به اراضى خراجيه آمده، مال‌الاجاره زمين‌هاى متعلق به عموم مسلمانان است كه در جنگ‌ها نصيب آنان شده است. جمله‌هاى بعد كه امام در آن توصيه به عمران و آبادى اراضى خراجيه مى‌كند نيز شاهد بر اين معناست؛ ولى از يك نظر ساير ماليات‌هاى اسلامى را اعم از خمس و زكات و جزيه و مالياتى كه حكومت اسلامى طبق ضرورت بر درآمدها مى‌بندد نيز شامل مى‌شود (البته از باب ملاك و تنقيح مناط). بديهى است همۀ بخش‌هاى حكومت اسلامى اعم از دستگاه قضايى، ارتش و سپاه، كارمندان و كارگزاران و جز آن نياز به منابع مالى دارند و اگر اختلالى در امور مالى حكومت رخ دهد آثار آن در همۀ بخش‌ها آشكار مى‌شود، لذا امام عليه‌السلام به دنبال گفتۀ بالا در جمله‌اى كوتاه و پر معنا به اين موضوع اشاره كرده مى‌فرمايد: «زيرا تمام مردم وابسته به خراج و خراج گزاران هستند»؛ (لِأَنَّ النَّاسَ كُلَّهُمْ عِيَالٌ عَلَى الْخَرَاجِ وَ أَهْلِهِ)
📍آن‌گاه امام دستور ديگرى كه جنبۀ اصولى و اساسى در امر خراج دارد به مالك مى‌دهد و مى‌فرمايد: «بايد توجّه تو در عمران و آبادى زمين بيش از توجهت به جمع‌آورى خراج باشد»؛ (وَ لْيَكُنْ نَظَرُكَ فِي عِمَارَةِ الْأَرْضِ أَبْلَغَ مِنْ نَظَرِكَ فِي اسْتِجْلَابِ الْخَرَاجِ) . اين دستور در واقع به اين اشاره دارد كه بايد به منابع اصلى درآمد بازگشت كرد و آنها را حفظ نمود تا درآمدها ثابت و برقرار بماند و هر قدر منابع تقويت شود درآمدها افزون خواهد شد. لذا امام عليه‌السلام در ادامۀ اين بحث به عنوان ذكر دليل مى‌فرمايد: «چون خراج جز با آبادانى به‌دست نمى‌آيد و آن كس كه بخواهد خراج را بدون عمران و آبادانى طلب كند شهرها را ويران و بندگان خدا را هلاك نموده و پايه‌هاى حكومتش متزلزل خواهد شد به گونه‌اى كه بيش از مدت كمى دوام نخواهد داشت»؛ (لِأَنَّ ذَلِكَ لَا يُدْرَكُ إِلَّا بِالْعِمَارَةِ وَ مَنْ طَلَبَ الْخَرَاجَ بِغَيْرِ عِمَارَةٍ أَخْرَبَ الْبِلَادَ، وَ أَهْلَكَ الْعِبَادَ، وَ لَمْ يَسْتَقِمْ أَمْرُهُ إِلَّا قَلِيلاً) . در واقع امام براى حكومتى كه در بند عمران و آبادى نيست و تنها به فكر جمع‌آورى خراج است سه نتيجۀ شوم ذكر مى‌فرمايد:
📍 «نخست ويران شدن اين زمين‌ها، زيرا عمران و آبادى جز با حمايت حكومت اسلامى ميسر نمى‌شود. در طول تاريخ نيز ديده شده است در مناطقى كه حكومت‌ها خراج سنگينى بر اراضى مى‌بستند و به آبادى زمين نمى‌انديشيدند، كشاورزان زمين‌ها را رها كرده و براى در امان ماندن از شر جمع آورندگان خراج به نقاط ديگر فرار مى‌كردند. ديگر اينكه مردم به هلاكت سوق داده مى‌شوند، زيرا فقر دامان آنها را مى‌گيرد و يكى از عوامل مهم هلاكت به معناى واقعى يا به معناى اجتماعى؛ يعنى از دست دادن روحيه‌ها همان فقر است. سومين نتيجه نيز از همين جا حاصل مى‌شود، زيرا فقر عمومى سبب عدم همكارى توده‌هاى مردم بلكه شورش آنها بر ضد حكومت مى‌گردد آن هم حكومتى كه دستش خالى است و در آمدى ندارد.
#نهج‌البلاغه_نامه۵۳
ترجمه و شرح: مکارم شیرازی، ناصر
بخش: سی و ششم
🌐 https://nahjalbalaghah.ir/
🆔 @nahjalbalaghah_ir
BY انجمن مطالعات نهج البلاغه ایران
Share with your friend now:
tgoop.com/nahjalbalaghah_ir/3263