tgoop.com/ololo_philolo_by/358
Last Update:
#alala_байка
Георг Гротэфенд змог знайсці ў старажытнаперсідскім тэксце імёны цароў Персідскай дзяржавы і атрымаць чытанне некаторых клінапісных значкоў. Але рухацца далей ён не здолеў, бо не ведаў роднасных моў: персідскай, авестыйскай і санскрыту. Яго спробы прачытаць штосьці яшчэ ў асноўным былі памылковымі. Далей дэшыфроўку клінапісу прасоўвалі даследчыкі, якія валодалі ўсходнімі мовамі. Свой унёсак зрабіў дацкі лінгвіст Расмус Раск, выбітны паліглот і цікавая асоба.
Напэўна, галоўная праца Раска — «Undersögelse om det gamle Nordiske eller Islandske Sprogs Oprindelse» (1818), даследаванне пра паходжанне ісландскай мовы. Праз гэтую кнігу Раск вядомы як адзін з заснавальнікаў параўнальна-гістарычнага мовазнаўства: пры параўнанні моў ён значную ўвагу звяртаў менавіта на граматыку, а не лексіку, а таксама падкрэсліваў, што фанетычныя змены ў роднасных мовах мусяць адбывацца сістэматычна.
Так, напрыклад, Раск заўважыў узаемасувязь паміж ісландскімі зычнымі і зычнымі грэчаскіх і лацінскіх слоў у адных і тых жа каранях. Потым гэтае назіранне больш дасканала даследаваў Якаб Грым і сфармуляваў фанетычны закон, які зараз вядомы пад назвай Закон Грыма. Увогуле Раск з братамі Грым доўга сябраваў, але неяк пакрыўдзіўся на жорсткую крытыку сваёй граматыкі старажытнафрызскай мовы — і спыніў усялякую перапіску.
У той жа «Undersögelse...» Раск кранае пытанне сувязі паміж ісландскай і славянскімі мовамі. Між чынам ён адзначае, што славянскія прыметнікі ў множным ліку ў месным склоне маюць канчаткі -ых, -іх, якія адпавядаюць тым жа самым літоўскім канчаткам -iuose, -ese і іншым. Раск падкрэслівае, што ў славянскіх мовах часам з'яўляецца гук /х/ на месцы /с/. Цяпер гэты фанетычны закон носіць імя Хольгера Педэрсана, які сфармуляваў абставіны праславянскага перахода /х/ -> /с/ праз 77 год пасля працы Раска.
Раск, здаецца, цікавіўся літаральна ўсімі мовамі, да якіх мог дацягнуцца. Падчас вялікага азіяцкага падарожжа Раск між чынам трошкі вывучыў фінскую, саамскую, рускую мовы, некаторыя з каўказскіх моў, палі, авестыйскую, санскрыт і сінгальскую мову жыхароў Шры-Ланкі. Для апошняй Раск напісаў граматыку і выдаў яе адразу на востраве, у горадзе Каломба. Увогуле ён актыўна пісаў граматыкі: граматыка ісландскай мовы была яго першым значным творам, яму таксама належаць працы па іспанскай, італьянскай, дацкай і саамі мовах, але вось са старажытнафрызскай штосьці не склалася — толькі пасварыўся з братамі Грым. Раск ледзь не першым сярод еўрапейскіх вучоных паказаў блізкую сувязь паміж авестыйскай мовай і санскрытам, а таксама падобнасць алеуцкай і грэнландскай моў. І трапна адзначыў кола індаеўрапейскіх моў (якія называў яфетычнымі) — больш за ўсё сумняваўся наконт кельцкіх, але ў выніку дапасаваў і іх.
Такім чынам, Раск вывучаў менавіта структуру граматык і праз яе даследаваў роднасныя сувязі паміж мовамі. Яго ўдзел у дэшыфроўцы старажытнаперсідскага клінапісу таксама вельмі граматычны: у фразе «цар цароў» ён адзначыў канчатак роднага склону, які адпавядаў канчатку –anam у санскрыце. Гэта дало чытанне значкоў /n/ і /m/, а таксама надзею, што старажытнаперсідская мова роднасная індаеўрапейскім мовам. Такі невялікі, але дастаткова важны крок!
BY філалабайкі беларускія
Share with your friend now:
tgoop.com/ololo_philolo_by/358