tgoop.com/ololo_philolo_by/388
Last Update:
#alala_байка
У XIX стагоддзі лінгвісты навучыліся чытаць па-старажытнаперсідску, і гэта дазволіла пачаць дэшыфраваць і акадскі клінапіс, бо існавала шмат запісаў, выкананых на некалькіх мовах паралельна. Такім быў, напрыклад, Бехістунскі надпіс, паўтораны на старажытнаперсідскай і эламскай мовах, а таксама на вавілонскім варыянце акадскай.
Некаторыя крыніцы пішуць, што акадскую мову цалкам дэшыфраваў даследчык Генры Роўлінсан. Маўляў, ён скапіяваў Бехістунскі надпіс, здолеў прачытаць спачатку персідскі варыянт, а потым і акадскі тэкст.
Насамрэч, значны ўнёсак таксама зрабіў ірландскі святар Эдвард Хінкс. Хінкс быў тым, хто здолеў суаднесці рукапісныя клінапісныя значкі гліняных таблічак з вялікімі выбітымі знакамі манументальных надпісаў, то-бок супаставіў рэгулярны шрыфт і курсіў (а гэта, між чынам, нетрывіяльная задача, бо нават у беларускай мове курсіўныя літары не заўсёды падобны на свае прамыя аналагі: гдт і гдт). Таксама Хінкс не сумняваўся ў семіцкім паходжанні акадскай мовы і таму першым змог прачытаць слова, якое не было ўласным імем: 𒀀𒈾𒆪, anāku — «я». Дарэчы, першы сімвал, 𒀀, ужо сустракаўся ў філалабайках: ён чытаўся прыкладна як /а/ і ў шумерскай мове таксама.
Слова anāku роднаснае біблейскаму אנוכי, anokhí, і фінікійскаму 𐤀𐤍𐤊, ʾanīki.
***
Фінікійская мова запісвалася фінікійскім алфавітам. Гэта быў менавіта алфавіт: кожная літара пазначала адзін гук. Але алфавіт кансанантны — літарамі перадаваліся толькі зычныя гукі, а галосныя проста прапускаліся. Так, у згаданым вышэй слове 𐤀𐤍𐤊 ʾanīki, тры літары: першая паказвала гартанную смычку, другая — зычны /n/, трэцяя — зычны /k/. Майце на ўвазе, што фінікійскае слова пішацца справа налева.
Семіцкія мовы даволі часта запісваюцца кансанантным пісьмом, чаму спрыяе марфалогія семіцкіх моў. Семіцкі корань складаецца з трох зычных гукаў, а пры словазмяненні вакол іх дадаюцца іншыя гукі. Напрыклад, арабскі корань «k–t–b» мае значэнне «піса́ць». Вось словы з гэтым коранем:
* kataba — (ён) «пісаў»
* yaktubu — (ён) «он піша»
* kātib — «пісьменнік»
* katb — «ліст»
* kitāb — «кніга» (менавіта словам «кітаб» называюцца кнігі беларускіх татараў, выкананыя арабскім пісьмом).
У гэтым семіцкія мовы значна адрозніваюцца ад індаеўрапейскіх моў, у тым ліку беларускай, дзе корань слова — гэта паслядоўнасць галосных і зычных, а ўтварэнне новых слоў і формаў у асноўным адбываецца праз прыстаўкі і суфіксы. Кансанантнае пісьмо дазваляе запісаць семіцкі корань — тры зычныя гукі, а правільнае вымаўленне і адпаведную граматычную форму слова можна зразумець з кантэксту.
Фінікійскае пісьмо знакамітае тым, што ад яго паходзяць шмат сучасных пісьменнасцяў, у тым ліку кірыліца. У слове 𐤀𐤍𐤊 выкарыстаны продкі літар А, К, Н. Варта дадаць трошкі храналогіі: найбольш старажытныя вядомыя надпісы, выкананыя фінікійскім алфавітам, былі створаны ў X стагоддзі да н. э., то-бок дзесьці праз 1000 год пасля заняпаду шумера-акадскіх дзяржаў.
>>>>
BY філалабайкі беларускія
Share with your friend now:
tgoop.com/ololo_philolo_by/388