філалабайкі беларускія

#alala_слова
Вельмі прыкметнай рысай туканскіх моў з'яўляецца наяўнасць граматычнай катэгорыі эвідэнцыяльнасці — паказчыка крыніцы інфармацыі.

У беларускай мове хапае сродкаў, каб паказаць, адкуль мы даведаліся пра тое, пра што кажам. Але выкарыстоўваем мы іх толькі па жаданні («я прачытаў у часопісе, што гепард можа бегчы з хуткасцю больш за 100 км/г»; «я замерыў і высветлілася, што гепард можа бегчы з хуткасцю больш за 100 км/г»; «гепард выглядае так, нібыта ён можа бегчы з хуткасцю больш за 100 км/г»; «мне прыснілася, што гепард можа бегчы з хуткасцю больш за 100 км/г»; «гепард можа бегчы з хуткасцю больш за 100 км/г [1]. Літаратура: [1] Nowak, R. M. (2005). "Cheetah Acinonyx jubatus". Walker's Carnivores of the World. Baltimore: Johns Hopkins University Press. pp. 270–272»).

Амаль ва ўсіх туканскіх мовах суфікс эвідэнцыяльнасці абавязкова ўваходзіць у склад дзеяслова. Ён такі ж неабходны, як у беларускай мове — паказчык роду ў дзеясловах мінулага часу: «Саша прыйшоў» ці «Саша прыйшла»: мы не можам яго адкінуць і казаць штосьці тыпу «Саша прыйш». Магчымыя значэнні суфікса эвідэнцыяльнасці розняцца паміж мовамі. У мове туюка, напрыклад, існуе пяць магчымых значэнняў:
* візуальнае сведчанне: díiga apéwi — ён гуляў у футбол (і я гэта бачыў);
* невізуальнае сведчанне: díiga apéti — ён гуляў у футбол (я чуў, як гэта адбывалася);
* рэчавае сведчанне: díiga apéji — ён гуляў у футбол (я бачыў рэчавыя доказы, напрыклад, сляды яго абутку на спартыўнай пляцоўцы);
* пераказ: díiga apéjigɨ — ён гуляў у футбол (мне пра гэта хтосьці распавёў);
* вывад, гіпотэза: díiga apéhĩji — ён гуляў у футбол (мне так здаецца, бо ён кожны дзень увечары гуляе ў футбол).

У мове дэсана значэнняў эвідэнцыяльнасці шэсць: усе тыя ж самыя, але пераказ дадаткова дзеліцца на «факт, пра які мне распавёў сведка» і «факт, пра які я даведаўся з трэціх ці чацвёртых рук». Да апошняга тыпу адносяцца ў тым ліку легенды і паданні.

Некаторыя забаўляльныя тэксты чамусьці кажуць, што калі ў мове існуе граматычная катэгорыя эвідэнцыяльнасці, то яе носьбіты не могуць хлусіць. Гэта не так: нішто не перашкаджае казаць, што ты бачыў нейкую з'яву, калі насамрэч гэтага не здарылася.

www.tgoop.com/ololo_philolo_by/80

342 viewsedited  Mar 20, 2023 at 11:25

#alala_слова
Вельмі прыкметнай рысай туканскіх моў з'яўляецца наяўнасць граматычнай катэгорыі эвідэнцыяльнасці — паказчыка крыніцы інфармацыі.

У беларускай мове хапае сродкаў, каб паказаць, адкуль мы даведаліся пра тое, пра што кажам. Але выкарыстоўваем мы іх толькі па жаданні («я прачытаў у часопісе, што гепард можа бегчы з хуткасцю больш за 100 км/г»; «я замерыў і высветлілася, што гепард можа бегчы з хуткасцю больш за 100 км/г»; «гепард выглядае так, нібыта ён можа бегчы з хуткасцю больш за 100 км/г»; «мне прыснілася, што гепард можа бегчы з хуткасцю больш за 100 км/г»; «гепард можа бегчы з хуткасцю больш за 100 км/г [1]. Літаратура: [1] Nowak, R. M. (2005). "Cheetah Acinonyx jubatus". Walker's Carnivores of the World. Baltimore: Johns Hopkins University Press. pp. 270–272»).

Амаль ва ўсіх туканскіх мовах суфікс эвідэнцыяльнасці абавязкова ўваходзіць у склад дзеяслова. Ён такі ж неабходны, як у беларускай мове — паказчык роду ў дзеясловах мінулага часу: «Саша прыйшоў» ці «Саша прыйшла»: мы не можам яго адкінуць і казаць штосьці тыпу «Саша прыйш». Магчымыя значэнні суфікса эвідэнцыяльнасці розняцца паміж мовамі. У мове туюка, напрыклад, існуе пяць магчымых значэнняў:
* візуальнае сведчанне: díiga apéwi — ён гуляў у футбол (і я гэта бачыў);
* невізуальнае сведчанне: díiga apéti — ён гуляў у футбол (я чуў, як гэта адбывалася);
* рэчавае сведчанне: díiga apéji — ён гуляў у футбол (я бачыў рэчавыя доказы, напрыклад, сляды яго абутку на спартыўнай пляцоўцы);
* пераказ: díiga apéjigɨ — ён гуляў у футбол (мне пра гэта хтосьці распавёў);
* вывад, гіпотэза: díiga apéhĩji — ён гуляў у футбол (мне так здаецца, бо ён кожны дзень увечары гуляе ў футбол).

У мове дэсана значэнняў эвідэнцыяльнасці шэсць: усе тыя ж самыя, але пераказ дадаткова дзеліцца на «факт, пра які мне распавёў сведка» і «факт, пра які я даведаўся з трэціх ці чацвёртых рук». Да апошняга тыпу адносяцца ў тым ліку легенды і паданні.

Некаторыя забаўляльныя тэксты чамусьці кажуць, што калі ў мове існуе граматычная катэгорыя эвідэнцыяльнасці, то яе носьбіты не могуць хлусіць. Гэта не так: нішто не перашкаджае казаць, што ты бачыў нейкую з'яву, калі насамрэч гэтага не здарылася.

BY філалабайкі беларускія