Orif Tolib

​Ўқиганим китоб ва ўқиган китобим

Баъзан сифатдошли сўз бирикмаларида эгалик қўшимчаси отга эмас, сифатдошга қўшилади. Масалан: ўқиганим китоб. Одатга кўра, ўзбекчада ўқиган китобим бўлиши керак.

Бу ҳол кўпроқ туркчадан таржималарда тез-тез кўзга ташланади. Туркча асарларни кўп ўқиган ёки таржима қилганлар ҳам ўзбекча ёзишда шу ифодадан нисбатан кўпроқ фойдаланади.

Эгалик қўшимчасини отга эмас, сифатдошга қўшиш аслида тўғри. Масалан:

1️⃣ Ўқиган китобим ҳақида гапирдим.
2️⃣ Ўқиганим китоб ҳақида гапирдим.

Биринчи жумлада китоб менга тегишли бўлиб қоляпти, иккинчисида эса ўқиш (ҳаракат ё ҳолат) менга тегишли.

Турклар бундай гап қурилишини ўз вақтида тилига сингдира олган.

Ҳозир ўзбекчада ҳадеб шунақа усулни ишлатиш энса қотириши мумкин. Чунки тил табиатини қоидалар эмас, аксинча, қоидаларни тил табиати шакллантиради. Бизга ўқиганим китоб дейишдан кўра ўқиган китобим дейиш ўнғайроқ. Бунда китоб меники деган даъво йўқ. Китоб кутубхонадан ёки бирор танишдан олинган ҳам бўлиши мумкин. Гап ўқилган китоб ҳақида кетаётганини ўзбек тилли киши қийналмай тушунади.

Лекин матнда эгалик маъноси аниқ фарқланиши керак бўлган жумлалар ҳам учраб туради. Бундай пайтда эгалик қўшимчасини сифатдошга қўшган афзал.

📌 Демак, ўқиган китобим дейиш ҳам, ўқиганим китоб дейиш ҳам хато эмас. Аммо иложи борича халқ тилига яқинроқ ифодадан фойдаланиш керак.

@oriftolib

👍7

www.tgoop.com/oriftolib/1635

2.38K viewsJun 30, 2021 at 09:01

​Ўқиганим китоб ва ўқиган китобим

Баъзан сифатдошли сўз бирикмаларида эгалик қўшимчаси отга эмас, сифатдошга қўшилади. Масалан: ўқиганим китоб. Одатга кўра, ўзбекчада ўқиган китобим бўлиши керак.

Бу ҳол кўпроқ туркчадан таржималарда тез-тез кўзга ташланади. Туркча асарларни кўп ўқиган ёки таржима қилганлар ҳам ўзбекча ёзишда шу ифодадан нисбатан кўпроқ фойдаланади.

Эгалик қўшимчасини отга эмас, сифатдошга қўшиш аслида тўғри. Масалан:

1️⃣ Ўқиган китобим ҳақида гапирдим.
2️⃣ Ўқиганим китоб ҳақида гапирдим.

Биринчи жумлада китоб менга тегишли бўлиб қоляпти, иккинчисида эса ўқиш (ҳаракат ё ҳолат) менга тегишли.

Турклар бундай гап қурилишини ўз вақтида тилига сингдира олган.

Ҳозир ўзбекчада ҳадеб шунақа усулни ишлатиш энса қотириши мумкин. Чунки тил табиатини қоидалар эмас, аксинча, қоидаларни тил табиати шакллантиради. Бизга ўқиганим китоб дейишдан кўра ўқиган китобим дейиш ўнғайроқ. Бунда китоб меники деган даъво йўқ. Китоб кутубхонадан ёки бирор танишдан олинган ҳам бўлиши мумкин. Гап ўқилган китоб ҳақида кетаётганини ўзбек тилли киши қийналмай тушунади.

Лекин матнда эгалик маъноси аниқ фарқланиши керак бўлган жумлалар ҳам учраб туради. Бундай пайтда эгалик қўшимчасини сифатдошга қўшган афзал.

📌 Демак, ўқиган китобим дейиш ҳам, ўқиганим китоб дейиш ҳам хато эмас. Аммо иложи борича халқ тилига яқинроқ ифодадан фойдаланиш керак.

@oriftolib

BY Orif Tolib