tgoop.com/oriftolib/1863
Last Update:
Қачон ўзбекча гапирамиз?
...“Дугонангиздан нафратланаман” деган жумламни “Дугонангизни кўрарга кўзим йўқ” деб таҳрир қилаётиб, талабчан муҳаррир Ваҳоб Рўзиматов таъна-таажжуб аралаш сўраган эди: “Ёки сизлар, ҳозирги ёшлар шундай гапирасизларми?”.
Ҳозирги ёшлар шундай гапиради, домла! Чунки улар биз ёзган китобларни ўқиган, биз ишлаган киноларни кўряпти... У ёғи ўзингизга маълум. Ахир, телефон гўшагини олиб, ўзбекона тавозе билан “лаббай” демоқнинг ўрнига “эшитаман” (“слушаю”) деймиз-ку тўраларча! Ҳолбуки, биров бизга: “Эшитмайсан, қулоғинг оғир, карсан”, деяётгани йўқ. “Малакасини оширди”, “маҳоратини оширди” деган гап турганда хунукдан хунук, бемаъни – “ўз устида ишлади” (“над собой работал”) деб қўллаймиз. “Ош бўлсин” эмас, “ёқимли иштаҳа” демоқ билан маданий кўринмоқ бўламиз. Беш яшар ўғилчамиз: “Ойим менга қўлқоп олиб бердилар” эмас, “Менга қўлқоп олиб беришди” (“Мне купили перчатки”), дейди; мактабни тугатаётган қизимиз: “Сизга телефон қилишди” (“Сизга фалончи ака ёки кимдир телефон қилди”, “Сизга телефон бўлди” демоқ ўрнига), дейди. Телефон қилган ким? Одамнинг оғзига ёмон гап келади...
Ўзбек тили табиатига кўра, гапнинг эгаси тушган қолган мажҳул ҳолатда “сўрашди”, “айтишди”, “чақиришди” деб эмас, “сўралди”, “сўрадилар”, “айтилди”, “чақирилди” тарзида ишлатилади.
Яқин-яқингача метронинг охирги бекатига етганда “Вагонларни бўшатиб қўйинглар!” деган дағдағани эшитиб, “Нима, вагонингда ўтин ё кўмир бормидики, бўшатиб қўйсам, ҳаммолингни топибсан!” дегингиз келарди.
“Катта раҳмат” деган гапни ҳар қадамда ишлатамиз. Ваҳоланки, раҳматнинг катта-кичиклигини ўлчаш бизнинг қўлимизда эмас, раҳмат – Худоники, унинг катта-кичиги бўлмайди. Ҳа, борингки саховатимиз ошиб-тошса, “минг раҳмат”, “кўпдан-кўп раҳмат”, “барака топинг” демоғимиз мумкин, холос. “Катта раҳмат”нинг қаёқдан келгани эса маълум...
Эркин Аъзам,
“Оила ва жамият” газетаси
1992 йил, август
@oriftolib
BY Orif Tolib
Share with your friend now:
tgoop.com/oriftolib/1863