رضا منصوری

زمان و وقت- ۱
✍️ رضا منصوری
جمعه ۲۷ بهمن ۱۴۰۲
rmansouri.ir

• قبول ندارم سرودهء آن شاعر را که گفت «هر که در بحر عدم رفت نیامد بیرون …». من خود در سال ۱۳۸۸ مردم و تنها بر سنگ قبر خودم نشستم و مرثیه نوشتم بر آن‌کس که اسمش رضا منصوری بود و ایران و طالقان‌اش را دوست می‌داشت (بر مزار خودم، ایران من ۵، سندرم دوره نقل- یادداشت‌ها). باورم نمی‌شود از آن رفتن ۱۵ سال گذشته که از زمان آینده وقت گذشته را می‌بینم و وقت آینده را ترسیم می‌کنم. شاید این‌که «در پس پرده …» زمان راکد است و تنها وقت هست، زمان نیست.

• به گمانم ابوعلی دقّاق بوده که گقته «وقت همان است که تو در آنی. اگر در دنیاییْ وقت تو دنیا است. و اگر در آخرتیْ آخرت وقت تو است. اگر شادمانیْ وقت تو شادمانی است. و اگر اندوهگینیْ اندوه وقت تو است». این وقت ربطی به زمان ندارد. در این دنیا که بودم، وقتم همراه با اندوه و کمتر شادی بود- که ربطی به خوش‌بینی بیش از حدّم نداشت. می‌کوشیدم کنش‌پذیر نباشم تا رخ‌دادهای جامعه- در وقت- از این به آن پرتابم نکند که نتوانست؛ بی‌خردی خودم در «معنای وقت» بود که بسیار توانست.

• ز‌مان در ایرانم بی‌معنی بود؛ تازه داشت معنی پیدا می‌کرد. چون مقیاس زمان‌اش- یعنی تغییر در دینامیک- از مرتبه‌ء صد بود- شاید هم هزار- که به عمرم کفاف نمی‌داد. پس وقت بود و پرتاب انسان‌ها از این وقت به آن وقت. دینامیک مفهومی نبود که درکیده شود- خبری ازش نبود. تنها تغییرِ اساسی- البته از مرتبهء هزار- با گذر از سامانیان و بوییان به سلجوقیان است که درمی‌یابیم چگونه خرد ایرانیان به شریعت متصلب ترادیسید. ترکیب شمشیر با خرد در بوییان جای خود را به ترکیب شمشیر و شریعت در سلجوقیان داد- ترکیبی مشابه با ساسانیان. امپراطوری ساسانیان را می‌شود با امپراطوری سلجوقیان مقایسه کرد. حملهء طغرل به رومیان بیزانس در آناتولی و سپس پیروزی نهایی آلب ارسلان در ملازگرد بر بیزانسی‌ها و اسیر کردن امپراتورشان رومانوس دیوژن، ۴۵۰/۴۶۳/۱۰۷۱، پیش‌درامد حکومت سلجوقیان در آناتولی و سپس برامدن عثمانی‌ها شد- همین پیروزی شد انگیره‌ای برای جنگ‌های صلیبی. در عصری که هنوز شمشیر تعیین کننده بود نه خرد علمی و مبانی تفکر. تصلب در شریعت هم باعث بسیج توده‌ها بود و کمک شمشیر. زمانی که هنوز در غرب آدلار باثی می‌گفت از استادان عربم آموختم خردم را به‌کارگیرم و نه زنجیر مدعیان اخلاق برگردن نهم (نک ایران من۱، ایران ۱۴۲۷، انتشارات دیبایه، تهران، ۱۴۰۱، ص ۲۰). هنوز مولوی از دست مغول نگریخته‌بود تا به قونیه تحت نفوذ سلجوقیان در آرامشی نسبی زندگی کند و هنوز از عثمانی خبری نبود. دویست سال پس از رویداد ملازگرد، در عصر اتابکان ایران، یا نیم قرن پس از ساکن شدن مولوی در قونیه حکام روم شرقی- آناتولی یا ترکیه امروزی در ایران تعیین می‌شد با حکم رشیدالدین فضل‌الله در تبریز و فرستادن پسرانش به آناتولی با توصیه به توجه دانشمندان.

www.tgoop.com/rmansouri_ir/521

5.1K viewsFeb 16, 2024 at 07:34

زمان و وقت- ۱
✍️ رضا منصوری
جمعه ۲۷ بهمن ۱۴۰۲
rmansouri.ir

• قبول ندارم سرودهء آن شاعر را که گفت «هر که در بحر عدم رفت نیامد بیرون …». من خود در سال ۱۳۸۸ مردم و تنها بر سنگ قبر خودم نشستم و مرثیه نوشتم بر آن‌کس که اسمش رضا منصوری بود و ایران و طالقان‌اش را دوست می‌داشت (بر مزار خودم، ایران من ۵، سندرم دوره نقل- یادداشت‌ها). باورم نمی‌شود از آن رفتن ۱۵ سال گذشته که از زمان آینده وقت گذشته را می‌بینم و وقت آینده را ترسیم می‌کنم. شاید این‌که «در پس پرده …» زمان راکد است و تنها وقت هست، زمان نیست.

• به گمانم ابوعلی دقّاق بوده که گقته «وقت همان است که تو در آنی. اگر در دنیاییْ وقت تو دنیا است. و اگر در آخرتیْ آخرت وقت تو است. اگر شادمانیْ وقت تو شادمانی است. و اگر اندوهگینیْ اندوه وقت تو است». این وقت ربطی به زمان ندارد. در این دنیا که بودم، وقتم همراه با اندوه و کمتر شادی بود- که ربطی به خوش‌بینی بیش از حدّم نداشت. می‌کوشیدم کنش‌پذیر نباشم تا رخ‌دادهای جامعه- در وقت- از این به آن پرتابم نکند که نتوانست؛ بی‌خردی خودم در «معنای وقت» بود که بسیار توانست.

• ز‌مان در ایرانم بی‌معنی بود؛ تازه داشت معنی پیدا می‌کرد. چون مقیاس زمان‌اش- یعنی تغییر در دینامیک- از مرتبه‌ء صد بود- شاید هم هزار- که به عمرم کفاف نمی‌داد. پس وقت بود و پرتاب انسان‌ها از این وقت به آن وقت. دینامیک مفهومی نبود که درکیده شود- خبری ازش نبود. تنها تغییرِ اساسی- البته از مرتبهء هزار- با گذر از سامانیان و بوییان به سلجوقیان است که درمی‌یابیم چگونه خرد ایرانیان به شریعت متصلب ترادیسید. ترکیب شمشیر با خرد در بوییان جای خود را به ترکیب شمشیر و شریعت در سلجوقیان داد- ترکیبی مشابه با ساسانیان. امپراطوری ساسانیان را می‌شود با امپراطوری سلجوقیان مقایسه کرد. حملهء طغرل به رومیان بیزانس در آناتولی و سپس پیروزی نهایی آلب ارسلان در ملازگرد بر بیزانسی‌ها و اسیر کردن امپراتورشان رومانوس دیوژن، ۴۵۰/۴۶۳/۱۰۷۱، پیش‌درامد حکومت سلجوقیان در آناتولی و سپس برامدن عثمانی‌ها شد- همین پیروزی شد انگیره‌ای برای جنگ‌های صلیبی. در عصری که هنوز شمشیر تعیین کننده بود نه خرد علمی و مبانی تفکر. تصلب در شریعت هم باعث بسیج توده‌ها بود و کمک شمشیر. زمانی که هنوز در غرب آدلار باثی می‌گفت از استادان عربم آموختم خردم را به‌کارگیرم و نه زنجیر مدعیان اخلاق برگردن نهم (نک ایران من۱، ایران ۱۴۲۷، انتشارات دیبایه، تهران، ۱۴۰۱، ص ۲۰). هنوز مولوی از دست مغول نگریخته‌بود تا به قونیه تحت نفوذ سلجوقیان در آرامشی نسبی زندگی کند و هنوز از عثمانی خبری نبود. دویست سال پس از رویداد ملازگرد، در عصر اتابکان ایران، یا نیم قرن پس از ساکن شدن مولوی در قونیه حکام روم شرقی- آناتولی یا ترکیه امروزی در ایران تعیین می‌شد با حکم رشیدالدین فضل‌الله در تبریز و فرستادن پسرانش به آناتولی با توصیه به توجه دانشمندان.

BY رضا منصوری