tgoop.com/shia_museum/750
Last Update:
#معرفی_نشست
📣 موزۀ منوچهر شیبانی: سلسله نشست‌های مطالعاتِ علمی منطقۀ فرهنگی کاشان
🗓 نشست شمارۀ 22، کاشان، خانۀ تاریخی کاج، سه‌شنبه 28 فروردین 1403 ساعت 18
📄 عنوان نشست: بازتاب باورهای شیعی بر کاشیهای زرینفام کاشان در سده‌های نهم و دهم هجری
👥 ارائه دهندگان:
دکتر محمد مشهدی نوش‌آبادی (استادیار گروه ادیان و فلسفه دانشگاه کاشان)
دکتر محمدرضا غیاثیان (استادیار گروه مطالعات عالی هنر دانشگاه کاشان)
🔸در این نشست سه مقاله از دو عضو هیئت علمی دانشگاه کاشان ارائه گردید. محور هر سه مقاله انعکاس باورهای شیعی مردمان کاشان بر کاشیهای زرینفام منطقه در سده‌های میانی تاریخ ایران بود.
🔻عنوان و قسمتی از چکیدۀ مقالۀ نخست:
«رؤیانگاری بر کاشی زرینفام در دو بنای قدمگاهی کاشان از دوران ایلخانی و صفوی»
آمدن شخصی مقدس در رؤیای باورمندان و دستور وی به ساخت بنایی یادمانی، یکی از علت‌های اصلی ساخت قدمگاهها بوده و نمونههای متعددی از این قبیل بناها در ایران قابل شناسایی است. در برخی موارد، برای بیان رؤیا و استمرار این باور برای نسلهای آینده از الواح یادمانی استفاده شده است. در این مقاله به پنج کاشی زرینفام در منطقۀ کاشان اشاره میشود که در آنها گزارش یک رؤیا ثبت شده است. دو نمونه از آنها که متنشان بهطور کامل حفظ شده است، شباهتهای معناداری با هم دارند: اولی متعلق به قدمگاه درب مهریقآباد کاشان است که شخصی در سال 711ق/1312م امام علی(ع) را در خواب میبیند و به فرمان او تربتخانهای میسازد. طبق متن کاشی دوم در قدمگاه خضر روستای یزدلان، شخصی در سال 1015ق/1607م خضر را در خواب دیده که به او سفارش تعمیر یک بنای گنبددار مخروبه را داده است. این نوشتار به دنبال واکاوی محتوا و بررسی وجوه تمایز و تشابه این دو لوح است. یافتههای مقاله نشان میدهد که آن دو در بازتاب باورهای عامۀ ایرانی ـ شیعی، زمان و مکان مقدس و کرامت‌های شخصمحوری مقدس، بنمایه‌ای مشترک دارند و جهت اصلی آنها مستندسازی عمارتِ بنایی مذهبی با بنمایههای ایرانی و شیعی است.
🔻عنوان و قسمتی از چکیدۀ مقالۀ دوم:
«الواح زرين‌فام کاشان در اواخر سدۀ نهم و نیمۀ اول سدة دهم هجری»
اگرچه کاشان در عصر ایلخانی یکی از مهمترین مراکز تولید کاشیهای زرینفام در جهان اسلام بود، از نیمۀ سدۀ هشتم هجری این صنعت در این شهر دچار رکود شد. پس از آن، از اواخر سدۀ نهم هجری مجدداً شاهد رواج ساخت کاشیهای زریـنفام اما با فرم و محتوای متفاوت هستیم. در این مقاله پانزده نمونه از این کاشیها که در خلال سالهای 883 تا 967 هجری تولید شدهاند، معرفی میشود. این نوشتار با بهرهگیری از جستجوی میدانی و مطالعۀ کتابخانهای، ضمن معرفی دو لوح زرینفام ناشناخته، برای اولین بار به بازخوانی محتوا و انتشار تصاویر تمام نمونههای شناخته شده پرداخته و بررسی میکند که این کاشیها به لحاظ فرم و صورت چه ویژگیهایی دارد؟ و محتوای این الواح چه ارتباطی با باورهای مذهبی مردم ایران، بهویژه کاشان در آغاز عصر صفوی دارد؟ نتایج نشان میدهند که زرینفامهای این دوران تابع فرم و شکل کلی تقریباً یکسانی هستند و محتوای آنها تحت تأثیر باورهای شیعی و محوریت صلوات بر چهارده معصوم است.
🔻عنوان و قسمتی از چکیدۀ مقالۀ سوم:
«دو رویکرد مذهبی غالی و معتدل بر دو لوح کاشی صفوی مسجدجامع کوهپایه»
تهیۀ دو لوح کاشی یادمان در اوایل دورۀ صفوی برای یک منبر کاشی‌کاری‌شده در مسجدجامع کوهپایه، شهری کوچک در نزدیکی اصفهان، سؤالات و ابهاماتی ایجاد کرده است. یکی از این کاشیها از نوع زرینفام است که در محرم سال 935 هجری در شهر کاشان و دیگری کاشی آبی و سفید که هشت ماه بعد در رمضان همان سال در شهر قمشه تولید شده است. محتوای کاشی اول مبین تشیع غالی و دومی مبین گرایش معتدل اسلامی دربارۀ امام علی(ع) و آل پیامبر(ص) است. نتایج این مقاله نشان میدهد که علت اصلی سفارش کاشی دوم، نگرانی سفارش‌دهنده از عبارت «هو العلی الاعلی» در صدر لوح زرینفام کاشان است که به‌دلیل کاربرد آن برای امام علی(ع) و برخی رهبران جنبش حروفیه، شعاری تند و غیرمتشرعانه تلقی می‌شد. لذا در شهر کوهپایه که یکی از مراکز نقطویه بود و برخی از بزرگان آن مانند ابوالقاسم امری بدین اتهام نابینا شدند، بانی منبر، حاج اسکندر به سفارش کاشی دیگری با محتوایی معتدل مبادرت می‌ورزد. همچنین این دو کاشی مناسبات صنعتی و هنری شهرهای کاشان، قمشه و کوهپایه و بهطور کلی مرکز ایران را نشان میدهند که متأثر از عقاید شیعی آن دوران است.
BY Shiamuseum موزه شیعه
Share with your friend now:
tgoop.com/shia_museum/750