UFQ

​​Tarixshunoslik

Xatolarimizni uzoq vaqt muhokama qilishimiz bizni asosiy maqsaddan uzoqqa yetaklab ketdi. Ko'plab malakali shaxslar va tajribali tarixchilar uydirma hikoyalarga aldandilar. Aqli zaif va tanqidiy qarashga ega bo'lmagan ko'plab kishilar esa ulardan bu asossiz hikoyalarni bilib oldilar, malakali tarixchilarning o'zlari shu hikoyalarni tanqidiy tadqiqot ham qilib o'tirmasdan qabul qildilar. Ularning asarlariga g'alati-g'alati hikoyalar kirib qoldi. Natijada tarixshunoslik bema'ni va chalkash ilmga aylandi, tadqiqotchilarning o'zlari chalkashib ketdilar. Tarixshunoslik bilan avom xalq shug'ullanadigan bo'ldi.

Shuning uchun bugun bu soha taqiqotchilari siyosatning fundamental tamoyillarini, narsalarning tabiati va xalqlar, joylar, turmush tarzi, xarakter xususiyatlari, an'analar, oqimlar, maktablar va shu kabi narsalardagi farqlarni yaxshi bilishlari kerak. Va bularning barchasining o'z davridagi holatini atroflicha o'rganishi kerak. U bugungi va kechagi sharoit bilan o'xshashlik va farqlarni taqqoslay bilishi kerak. O'xshashliklar va farqlar sababini bilishi kerak. Sulolalar va diniy guruhlarning qanday paydo bo'lgani, paydo bo'lishiga qanday omillar sabab bo'lgani, ularni qo'llab-quvvatlagan insonlarning sharoiti va tarixini bilishi kerak. Uning maqsadi har bir hodisaning sabablarini to'liq bilish va har bir hodisaning ro'y berishi bilan tanishish bo'lishi kerak. Shundan so'ng u ma'lumotni o'ziga ma'lum bo'lgan tamoyillar asosida tekshirishi lozim. Agar u talabga javob bersa, olishi, aks holda, voz kechishi kerak.

Shu sababdan qadimgilar tarixshunoslikni juda qadrlagan, shu darajadaki, Tabariy, Buxoriy, ulardan avval Ibn Is'hoq va boshqa musulmon ulamolari u bilan shug'ullanishga qaror qilishgan. Afsuski, ko'pchilik olimlar tarixshunoslikning asl qoidasini unutib qo'ydilar, u bilan shug'ullanish ahmoqona ishga aylanib qoldi. Oddiy odamlar, fundamental bilimi yo'q chala olimlar tarixni o'rganishni oddiy ish deb hisoblab qoldilar va unga kirishishga, istaganlarini kiritishga tushdilar. Poda bulg'andi, to'g'ri bilan noto'g'ri aralashib ketdi.

"Ishlarning oqibati Allohga oiddir"

Ibn Xaldun, "Muqaddima"

@ufq_horizon

www.tgoop.com/ufq_horizon/31

2.1K viewsOdilxon Orifjonov, Jan 19, 2022 at 08:17

​​Tarixshunoslik

Xatolarimizni uzoq vaqt muhokama qilishimiz bizni asosiy maqsaddan uzoqqa yetaklab ketdi. Ko'plab malakali shaxslar va tajribali tarixchilar uydirma hikoyalarga aldandilar. Aqli zaif va tanqidiy qarashga ega bo'lmagan ko'plab kishilar esa ulardan bu asossiz hikoyalarni bilib oldilar, malakali tarixchilarning o'zlari shu hikoyalarni tanqidiy tadqiqot ham qilib o'tirmasdan qabul qildilar. Ularning asarlariga g'alati-g'alati hikoyalar kirib qoldi. Natijada tarixshunoslik bema'ni va chalkash ilmga aylandi, tadqiqotchilarning o'zlari chalkashib ketdilar. Tarixshunoslik bilan avom xalq shug'ullanadigan bo'ldi.

Shuning uchun bugun bu soha taqiqotchilari siyosatning fundamental tamoyillarini, narsalarning tabiati va xalqlar, joylar, turmush tarzi, xarakter xususiyatlari, an'analar, oqimlar, maktablar va shu kabi narsalardagi farqlarni yaxshi bilishlari kerak. Va bularning barchasining o'z davridagi holatini atroflicha o'rganishi kerak. U bugungi va kechagi sharoit bilan o'xshashlik va farqlarni taqqoslay bilishi kerak. O'xshashliklar va farqlar sababini bilishi kerak. Sulolalar va diniy guruhlarning qanday paydo bo'lgani, paydo bo'lishiga qanday omillar sabab bo'lgani, ularni qo'llab-quvvatlagan insonlarning sharoiti va tarixini bilishi kerak. Uning maqsadi har bir hodisaning sabablarini to'liq bilish va har bir hodisaning ro'y berishi bilan tanishish bo'lishi kerak. Shundan so'ng u ma'lumotni o'ziga ma'lum bo'lgan tamoyillar asosida tekshirishi lozim. Agar u talabga javob bersa, olishi, aks holda, voz kechishi kerak.

Shu sababdan qadimgilar tarixshunoslikni juda qadrlagan, shu darajadaki, Tabariy, Buxoriy, ulardan avval Ibn Is'hoq va boshqa musulmon ulamolari u bilan shug'ullanishga qaror qilishgan. Afsuski, ko'pchilik olimlar tarixshunoslikning asl qoidasini unutib qo'ydilar, u bilan shug'ullanish ahmoqona ishga aylanib qoldi. Oddiy odamlar, fundamental bilimi yo'q chala olimlar tarixni o'rganishni oddiy ish deb hisoblab qoldilar va unga kirishishga, istaganlarini kiritishga tushdilar. Poda bulg'andi, to'g'ri bilan noto'g'ri aralashib ketdi.

"Ishlarning oqibati Allohga oiddir"

Ibn Xaldun, "Muqaddima"

@ufq_horizon

BY UFQ