UFQ

BERUNIYNING USTOZI

Abu Said Ahmad ibn Muhammad ibn Abduljalil Sijziy (950-1025) Sijiston yerlarida 950-yilda tugʻilgan. Uning otasi Abul-Husayn Muhammad ibn Abduljalil Sijziy (10-11-yuzyillik) ham sijistonlik atoqli matematik va astronom olim boʻlgan. Shu sabab Abu Said Sijziy ilk bilimlarni oʻz otasidan oʻrgangan, deb qaraladi. Sijziy asta-sekin matematika, astronomiya, geografiya va boshqa aniq va tabiiy bilimlarni chuqur oʻrganib, yirik qomusiy olim boʻlib yetishadi. Keyinchalik Eronga borib, Buvayhiy podshoh Azududdavla (949-983) qoʻl ostidagi Sheroz shahrida ilmiy izlanishlarini davom ettiradi. Sijziyning dongʻi chiqib, oʻsha chogʻdagi dunyoning taniqli olimlari bilan ilmiy hamkorlikni yoʻlga qoʻyib, yozishmalar orqali izlanishlarini oʻrtoqlashib turgan. Sijziy 969-yilda 19-20 yoshlarida Sherozda atoqli astronomlar Abul-Husayn Abdurrahmon ibn Umar Soʻfiy (903-998), Abul-Qosim Ubaydulloh ibn Hasan Gʻulom Zuhal (oʻlimi 998), Nazif ibn Yumn (Yaman) Mutatabbib Qass Yunoniy (oʻlimi 990), Abu Sahl Vayjon (Vijon) ibn Rustam Koʻhiy (10-11-yuzyilliklar) bilan birgalikda Quyosh tutilishini kuzatib, astronomik izlanish olib borgan. Demak, Sijziy ancha yoshligidanoq astronomiya bilan jiddiy shugʻullangan. U Sijistonda yirik astronomik izlanishlar oʻtkazib, planetarium (sayyora va boshqa osmon jismlarining hakatini koʻrsatadigan qurilma yasagan. Sijziyning fan tarixidagi yana bir ulugʻ xizmati Abu Rayhon Beruniyga (973-1051) ustozlik qilganligidir. Beruniy astronomiyaga oid anchagina bilimlarni, masalan, koʻhna sijistonliklarning astronomiyak qarashlarini Abu Said Sijziydan oʻrgangan. Shuningdek, ular oʻzaro yozishmalarda olib borgan ilmiy izlanishlarini oʻrtoqlashib turishgan. Beruniy “Qadimgi xalqlardan qolgan yodgorliklar”, “Geodeziya”, “Usturlоbni yasash boʻyicha mumkin boʻlgan yoʻsinlarni egallash (oʻrganish) toʻgʻrisida kitob”, “Doiraga uringan chiziq yordamida uning vatarlarini hisoblab chiqarish toʻgʻrisida maqola”, “Kartografiya”, “Soyalar boʻyicha soʻzlarni yigʻish toʻgʻrisida kitob” asarlarida Abu Said Sijziy va uning ilmiy izlanishlari toʻgʻrisida muhim maʼlumotlarni bergan.
Sijziyning ilmiy merosi matematika va geometriyaga oid 55 ta hamda astronomiyaga oid 14 ta, shuningdek, astrologiyaga oid bir qancha asarni tashkil qiladi. Matematika va geometriyaga oid ayrim risolalari yunon mualliflarining asarlariga sharh yoki toʻldirma yoʻsinida yozilgan. Ularning ayrimlari esa oʻsha chogʻdagi yirik olimlarga maʼlum masala yuzasidan maktub oʻlaroq bitilgan (masalan, oʻz otasi Abul-Husayn Muhammad ibn Abduljalil Sijziy, Abu Ali Nazif ibn Yaman Mutatabbib Yunoniy). Sijziyning astronomiyaga oid asarlari orasida ham shundaylari uchraydi (“Abu Muhammad ibn Ali Hosibga qisqichbaqa koʻrinishidagi usturlob bilan ishlash toʻgʻrisida maktub”). Demak, Sijziy ajabtovur usturloblarni yasashni va ularni turli izlanishlarda ishilatishni yaxshi bilgan. Ulugʻ olim usturloblardan tashqari boshqa astronomik asboblar toʻgʻrisida ham durdona asarlar yozgan. Sijziyning astronomiya ilmidagi ulugʻ xizmati zardushtiylarning bu sohadagi bilimlarini chuqur oʻrganib, maxsus kitob yozib qoldirganligidadir. “Osmon darajalari tasvirlari toʻgʻrisida Zardushtning kitobi” asari bizgacha yetib kelgan boʻlib, Istanbul va Parij kutubxonalarida uning qoʻlyozma nusxalari saqlanadi.

https://www.tgoop.com/ufq_horizon

Telegram

UFQ

Musulmon olamidagi ijtimoiy-siyosiy hayot, sharqshunoslik

Kanalga yaqinlaringizni taklif qilishni unutmang! E'tibor eng katta qo‘llovdir!

Hamkor: @tafakkur_chizgilari
Murojaat: @ufquchunbot

www.tgoop.com/ufq_horizon/333

1.7K viewsFeb 20 at 11:06

BERUNIYNING USTOZI

Abu Said Ahmad ibn Muhammad ibn Abduljalil Sijziy (950-1025) Sijiston yerlarida 950-yilda tugʻilgan. Uning otasi Abul-Husayn Muhammad ibn Abduljalil Sijziy (10-11-yuzyillik) ham sijistonlik atoqli matematik va astronom olim boʻlgan. Shu sabab Abu Said Sijziy ilk bilimlarni oʻz otasidan oʻrgangan, deb qaraladi. Sijziy asta-sekin matematika, astronomiya, geografiya va boshqa aniq va tabiiy bilimlarni chuqur oʻrganib, yirik qomusiy olim boʻlib yetishadi. Keyinchalik Eronga borib, Buvayhiy podshoh Azududdavla (949-983) qoʻl ostidagi Sheroz shahrida ilmiy izlanishlarini davom ettiradi. Sijziyning dongʻi chiqib, oʻsha chogʻdagi dunyoning taniqli olimlari bilan ilmiy hamkorlikni yoʻlga qoʻyib, yozishmalar orqali izlanishlarini oʻrtoqlashib turgan. Sijziy 969-yilda 19-20 yoshlarida Sherozda atoqli astronomlar Abul-Husayn Abdurrahmon ibn Umar Soʻfiy (903-998), Abul-Qosim Ubaydulloh ibn Hasan Gʻulom Zuhal (oʻlimi 998), Nazif ibn Yumn (Yaman) Mutatabbib Qass Yunoniy (oʻlimi 990), Abu Sahl Vayjon (Vijon) ibn Rustam Koʻhiy (10-11-yuzyilliklar) bilan birgalikda Quyosh tutilishini kuzatib, astronomik izlanish olib borgan. Demak, Sijziy ancha yoshligidanoq astronomiya bilan jiddiy shugʻullangan. U Sijistonda yirik astronomik izlanishlar oʻtkazib, planetarium (sayyora va boshqa osmon jismlarining hakatini koʻrsatadigan qurilma yasagan. Sijziyning fan tarixidagi yana bir ulugʻ xizmati Abu Rayhon Beruniyga (973-1051) ustozlik qilganligidir. Beruniy astronomiyaga oid anchagina bilimlarni, masalan, koʻhna sijistonliklarning astronomiyak qarashlarini Abu Said Sijziydan oʻrgangan. Shuningdek, ular oʻzaro yozishmalarda olib borgan ilmiy izlanishlarini oʻrtoqlashib turishgan. Beruniy “Qadimgi xalqlardan qolgan yodgorliklar”, “Geodeziya”, “Usturlоbni yasash boʻyicha mumkin boʻlgan yoʻsinlarni egallash (oʻrganish) toʻgʻrisida kitob”, “Doiraga uringan chiziq yordamida uning vatarlarini hisoblab chiqarish toʻgʻrisida maqola”, “Kartografiya”, “Soyalar boʻyicha soʻzlarni yigʻish toʻgʻrisida kitob” asarlarida Abu Said Sijziy va uning ilmiy izlanishlari toʻgʻrisida muhim maʼlumotlarni bergan.
Sijziyning ilmiy merosi matematika va geometriyaga oid 55 ta hamda astronomiyaga oid 14 ta, shuningdek, astrologiyaga oid bir qancha asarni tashkil qiladi. Matematika va geometriyaga oid ayrim risolalari yunon mualliflarining asarlariga sharh yoki toʻldirma yoʻsinida yozilgan. Ularning ayrimlari esa oʻsha chogʻdagi yirik olimlarga maʼlum masala yuzasidan maktub oʻlaroq bitilgan (masalan, oʻz otasi Abul-Husayn Muhammad ibn Abduljalil Sijziy, Abu Ali Nazif ibn Yaman Mutatabbib Yunoniy). Sijziyning astronomiyaga oid asarlari orasida ham shundaylari uchraydi (“Abu Muhammad ibn Ali Hosibga qisqichbaqa koʻrinishidagi usturlob bilan ishlash toʻgʻrisida maktub”). Demak, Sijziy ajabtovur usturloblarni yasashni va ularni turli izlanishlarda ishilatishni yaxshi bilgan. Ulugʻ olim usturloblardan tashqari boshqa astronomik asboblar toʻgʻrisida ham durdona asarlar yozgan. Sijziyning astronomiya ilmidagi ulugʻ xizmati zardushtiylarning bu sohadagi bilimlarini chuqur oʻrganib, maxsus kitob yozib qoldirganligidadir. “Osmon darajalari tasvirlari toʻgʻrisida Zardushtning kitobi” asari bizgacha yetib kelgan boʻlib, Istanbul va Parij kutubxonalarida uning qoʻlyozma nusxalari saqlanadi.

https://www.tgoop.com/ufq_horizon

BY UFQ