tgoop.com/ufq_horizon/54
Last Update:
Ibn Xaldun...
Tarix, madaniyat, jamiyat, sivilizatsiya va siyosiy qudrat borasida har qanday musulmon mutafakkiridan ko'ra ko'p va xo‘p yozgan islom ma'rifiy olamining eng buyuk daholaridan biri...
Bugungi kunda avlodlari tomonidan yuzsizlarcha unutilgan insoniyat tarixining me'mori, buyuk aql egasi...
AbdurRahmon ibn Muhammad Ibn Xaldun (1332-1406) oʻzining “Muqaddima” asari bilan tarixda qoldi. O'zi mansub boʻlgan Shimoliy Afrika jamiyatlarini chuqur kuzatishlari uni umuminsoniy tarix va jahon sivilizatsiyasining gʻaroyib tushunchalarini ishlab chiqishga olib keldi.
Ba'zilar uni jamiyatshunoslik fanining asoschisi deb hisoblashadi. Tarixchilar uning buyuk davlatlarning yuksalishi va qulashi haqidagi dono fikrlariga tahsinlar oʻqiydilar.
Marksistlar uni iqtisodiy kuchlarning shaxsiy munosabatlar va ijtimoiy munosabatlarni shakllantirishdagi oʻrni haqidagi oʻta teran fikrlari uchun madh etadilar.
Usmonli davlat arboblari va tarixchilari imperiyaning asrlar davomidagi yutuq va muvaffaqiyatsizliklari sabablarini topish uchun uning “asobiyya” tushunchasini tadqiq qildilar.
Ba'zilar uni o‘rta asrlarning eng buyuk faylasufi deb bilishadi. U hamon katta qiziqish uyg'otadigan va unga qaysi tomondan yondashishingizdan qat'i nazar, doim ahamiyatga ega bo‘lgan shaxsiyat boʻlib qolmoqda.
Ibn Xaldun jamiyatning moddiy va ma’naviy farovonligining kaliti hamjihatlik va uyushishda yotishini aytadi. Insonlar o‘z nasl-nasabini asrab-avaylash, asosiy ehtiyojlarini qondirish va “madaniyatli” bo‘lish imkoniyatlarini ro‘yobga chiqarish uchun birga yashashga majbur bo‘lgan “siyosiy mavjudot”dir.
Ibn Xaldun insonlarni birlikka undaydi, ayirmachilik, millatchilik, urugʻ-aymoqchilikni qattiq qoralaydi. Uning ijtimoiy hamjihatlik tushunchasi Qurʼoni Karimning "Anfol" surasi, 46-oyatida ochiq bayon etilgan:
"Allohga va Rasuliga itoat qilingiz va nizolashmangiz, aks holda sustlashib ketursiz va bo'yingiz (obro'yingiz) ketib qolur. Sabr qilingiz! Albatta, Alloh sabr qiluvchilar bilan birgadir."
Bugun turli fitna-yu fasodlar sabab, turli boʻlaklarga boʻlingan bu jamiyatimiz yetti asr muqaddam yashab oʻtgan buyuk mutafakkirning biz ajdodlarga qoldirgan xabaridan ogoh boʻlib, xulosa qilishi darkor.
Muhammad Dovud Asadov
Telegram | Facebook
BY UFQ
Share with your friend now:
tgoop.com/ufq_horizon/54