tgoop.com/zabanvarzi/1006
Last Update:
🍁 دیدگاه امید طبیب‌زاده دربارهٔ کتاب «اصلاح زبان ترکی»
آتاترک در ۱۹۲۹ (۱۳۰۸) الفبای خط رسمی ترکیه را از حروف عربی ــ فارسی به لاتین تغییر داد. این عمل از حیث سوادآموزی، و مکاتبات تلگرافی، و بعدها پردازش زبان ترکی فواید بسیاری برای زبان ترکی در برداشت، اما لطمات جبران‌ناپذیری هم بر تاریخ فرهنگی ترکیه وارد آورد. طبق قانون اساسی آن زمان در ترکیه، هرکس که قادر به خواندن و نوشتن زبان ترکی به خط رسمیِ کشور نبود بی‌سواد محسوب می‌شد، و حال که خط رسمی ترکیه به لاتین تغییر یافته بود، ناگهان جماعت عظیمی از علما و ادیبان عربی‌دان و فارسی‌دان ترکیه به خیل بی‌سوادان کشور پیوسته بودند! بزرگ‌ترین ضرر تغییر خط در ترکیه همین بود که تاریخ فرهنگی آن را از بسیاری جهات به نقطه صفر بازگرداند.
خوشبختانه حکومت ایران در آن زمان به هر علت، از این حیث تحت تأثیر آتاترک قرار نگرفت و چنان وضعیتی را در ایران پدید نیاورد. فرض کنید اگر در اینجا نیز خط را تغییر می‌دادند، دانشمندانی چون فروغی و ناظم‌الاطبا و بهار و قریب و دهخدا و حتی جوان‌ترهایی مانند رشید یاسمی و بدیع‌الزمان و همایی و نفیسی و ... همه و همه مبدل به مردمانی بی‌سواد می‌شدند! البته آنان حروف لاتین را می‌شناختند، اما در چنان فضای پرآشوبی، هرگونه فعالیت پژوهشی در حوزهٔ زبان و ادبیات، برای مدت‌ها به تعویق می‌افتاد و مبدل به عملی عبث و تمسخرآمیز می‌شد.
و کتاب حاضر به‌خوبی چگونگیِ بروز چنین فضا و وضعیتی را در نخستین دهه‌های اصلاحات زبان و خط در ترکیه توصیف می‌کند. باری، نیمی از این کتاب به شرح فضای غریبی آکنده از جعل واژه و ریشه‌شناسی‌های عوامانه و دروغ‌های ایدئولوژیکی اختصاص دارد که ابتدا به رهبری آتاترک آغاز شد (رک. صص‍ـ. ۹۴ ــ ۹۵)، و بعد که آتاترک متوجه اشتباهات خود شد، مشتی نظامی شارلاتان و یاوه‌پرداز (صص. ۱۳۸ ــ ۱۴۰) به طرق مختلف آن را ادامه دادند! نیم دیگر آن شامل بحث‌های فنی سودمندی است دربارهٔ اقدامات ادیبان و زبان‌شناسان ترکیه جهت وضع معادل‌های ترکی برای کلمات علمی فرنگی، و تلاش آنها در هرچه زایاترکردن بخش‌های واژه‌سازی و صرف زبان ترکی. این بخش از کتاب، که یادآور اقدامات مشابه فرهنگستان‌های اول و سوم ایران است، برای علاقه‌مندان به مباحثی چون واژه‌سازی و صرف و برنامه‌ریزی زبانی و مانند آن می‌تواند بسیار سودمند و خواندنی باشد.
© از: اینستاگرام امید طبیب‌زاده (۱۴۰۳/۶/۶)
#⃣ #کتاب #زبان_و_سیاست #خط #زبان_ترکی
BY زبان‌ورزی
Share with your friend now:
tgoop.com/zabanvarzi/1006