زبان‌ورزی

🍁 فارسی؛ زبانی باز یا بسته؟

✍🏻 سید علی‌اصغر سلطانی:

آقای دکتر رنانی، به نظرم، به همان حوزۀ اقتصاد و مباحث توسعه بپردازند شاید بهتر باشد. نکاتی که دربارۀ زبان فارسی و قابلیت‌های واژه‌سازی آن مطرح می‌کنند آن‎چنان سطحی است که نیاز به پاسخ ندارد؛ اما ایشان تحت‌تأثیر نظریۀ مناقشه‌برانگیز «زبان باز» داریوش آشوری این حرف‌ها را می‌زند. نظریۀ داریوش آشوری، که در کتاب «زبان باز» نشر مرکز مطرح شد، در نشستی در شهر کتاب توسط دکتر حق‌شناس و آقایان علی صلح‌جو و کامران فانی در همان ایام بررسی و نقد شده است، که من متأسفانه به محتوای آن نشست دسترسی نداشتم. اما به نظرم لازم است به‌طورجدی زبان‌شناسان به این نظریۀ آقای آشوری، که زبان فارسی را «زبانی بسته» یا در بحران می‌پندارد، بپردازند و مجدداً با دید عمیق‌تری آن را نقد و بررسی کنند.

اگر برداشتم درست باشد، آقای آشوری دو پیش‌فرض در این نظریه دارند: یک، توسعۀ زبانی مقدم بر توسعۀ فرهنگی / اقتصادی است؛ دو، زبان فارسی زبانی بسته، غیرقابل‌توسعه و تحول‌ناپذیر است. نتیجه اینکه، ایران توسعۀ فرهنگی / اقتصادی پیدا نکرده و به جامعه‌ای باز تبدیل نشده است، زیرا زبان فارسی زبانی بسته بوده و امکان این امر را فراهم نکرده است. به نظرم، به هر دو پیش‌فرض این استدلال نقدهای زیادی وارد است.

یک، زبان و فرهنگ هر دو اموری بسیار پیچیده‌اند که از منظرگاه‌های مختلف تعاریف مختلفی دارند. از این رو، نظریه‌پردازی دربارۀ رابطۀ زبان و فرهنگ به این سادگی نیست که داریوش آشوری مطرح می‌کند؛ چه برسد به اینکه رابطه‌ای خطی و یک‌سویه از زبان به فرهنگ قائل شویم و بستگیِ فرهنگی و به تبعش توسعه‌نیافتگیِ فرهنگی و / یا اقتصادی را بخواهیم به بسته و محدود بودن زبان نسبت دهیم. همچنین، نکته مهم‎تر این است که تبیین توسعه‌نیافتگیِ یک کشور صرفاً با اتکا به زبان یا فرهنگ آن کشور به معنای نادیده‎گرفتن ایدئولوژی‌ها، گفتمان‌ها و قدرت‌های بزرگ‎تری است که در منطقه و جهان سیطره دارند. آقای آشوری واژۀ «گفتمان» جعل کردند درست، دستمریزاد. ولی به نظرم هیچ شناختی از گفتمان آن‎طور که فوکو مطرح می‌کند ندارد.

دو، اینکه زبان فارسی زبانی بسته، غیرقابل‌تغییر و محدود بدانیم که به بلوغ خود رسیده است هم از آن حرف‌هایی است که زبان‌ناشناسان ممکن است بگویند. زبان فارسی همواره پویا و در حال تغییر است، ولی در عین حال ارتباطش را با گذشته‌اش حفظ می‌کند. اینکه ایرانیان فرهنگی شعربنیاد، به نظرم، دارند و از بس در پوست و گوشت ما شعر ریشه دوانده که ارتباط‎مان را با شاعران چند صد سال پیش حفظ کردیم نشانه تغییرنکردن زبان فارسی نیست.

©️از: اینستاگرام سید علی‌اصغر سلطانی (۱۴۰۳/۹/۷)

www.tgoop.com/zabanvarzi/1051

1.2K viewsedited  Nov 29 at 11:49

🍁 فارسی؛ زبانی باز یا بسته؟

✍🏻 سید علی‌اصغر سلطانی:

آقای دکتر رنانی، به نظرم، به همان حوزۀ اقتصاد و مباحث توسعه بپردازند شاید بهتر باشد. نکاتی که دربارۀ زبان فارسی و قابلیت‌های واژه‌سازی آن مطرح می‌کنند آن‎چنان سطحی است که نیاز به پاسخ ندارد؛ اما ایشان تحت‌تأثیر نظریۀ مناقشه‌برانگیز «زبان باز» داریوش آشوری این حرف‌ها را می‌زند. نظریۀ داریوش آشوری، که در کتاب «زبان باز» نشر مرکز مطرح شد، در نشستی در شهر کتاب توسط دکتر حق‌شناس و آقایان علی صلح‌جو و کامران فانی در همان ایام بررسی و نقد شده است، که من متأسفانه به محتوای آن نشست دسترسی نداشتم. اما به نظرم لازم است به‌طورجدی زبان‌شناسان به این نظریۀ آقای آشوری، که زبان فارسی را «زبانی بسته» یا در بحران می‌پندارد، بپردازند و مجدداً با دید عمیق‌تری آن را نقد و بررسی کنند.

اگر برداشتم درست باشد، آقای آشوری دو پیش‌فرض در این نظریه دارند: یک، توسعۀ زبانی مقدم بر توسعۀ فرهنگی / اقتصادی است؛ دو، زبان فارسی زبانی بسته، غیرقابل‌توسعه و تحول‌ناپذیر است. نتیجه اینکه، ایران توسعۀ فرهنگی / اقتصادی پیدا نکرده و به جامعه‌ای باز تبدیل نشده است، زیرا زبان فارسی زبانی بسته بوده و امکان این امر را فراهم نکرده است. به نظرم، به هر دو پیش‌فرض این استدلال نقدهای زیادی وارد است.

یک، زبان و فرهنگ هر دو اموری بسیار پیچیده‌اند که از منظرگاه‌های مختلف تعاریف مختلفی دارند. از این رو، نظریه‌پردازی دربارۀ رابطۀ زبان و فرهنگ به این سادگی نیست که داریوش آشوری مطرح می‌کند؛ چه برسد به اینکه رابطه‌ای خطی و یک‌سویه از زبان به فرهنگ قائل شویم و بستگیِ فرهنگی و به تبعش توسعه‌نیافتگیِ فرهنگی و / یا اقتصادی را بخواهیم به بسته و محدود بودن زبان نسبت دهیم. همچنین، نکته مهم‎تر این است که تبیین توسعه‌نیافتگیِ یک کشور صرفاً با اتکا به زبان یا فرهنگ آن کشور به معنای نادیده‎گرفتن ایدئولوژی‌ها، گفتمان‌ها و قدرت‌های بزرگ‎تری است که در منطقه و جهان سیطره دارند. آقای آشوری واژۀ «گفتمان» جعل کردند درست، دستمریزاد. ولی به نظرم هیچ شناختی از گفتمان آن‎طور که فوکو مطرح می‌کند ندارد.

دو، اینکه زبان فارسی زبانی بسته، غیرقابل‌تغییر و محدود بدانیم که به بلوغ خود رسیده است هم از آن حرف‌هایی است که زبان‌ناشناسان ممکن است بگویند. زبان فارسی همواره پویا و در حال تغییر است، ولی در عین حال ارتباطش را با گذشته‌اش حفظ می‌کند. اینکه ایرانیان فرهنگی شعربنیاد، به نظرم، دارند و از بس در پوست و گوشت ما شعر ریشه دوانده که ارتباط‎مان را با شاعران چند صد سال پیش حفظ کردیم نشانه تغییرنکردن زبان فارسی نیست.

©️از: اینستاگرام سید علی‌اصغر سلطانی (۱۴۰۳/۹/۷)

BY زبان‌ورزی